Các nhà khoa học gióng lên hồi chuông cảnh báo sau khi loài cá hồi tìm thấy địa điểm sinh sản mới: 'Một dấu hiệu đáng ngại'

Rick Kazmer Chủ nhật, ngày 17 tháng 12 năm 2023 

Cá hồi/salmon đã bắt đầu bơi về hướng Bắc Bắc cực để đẻ: một dấu hiệu rất đáng lo ngại! Lý do là vì cá hồi phải tìm về chỗ ấm để đẻ, tức là Bắc cực đang nóng lên nhanh gấp 4 lần so với các nơi khác trên trái đất.

Phải chờ để xem hiện tượng này sẽ gây hậu quả thế nào!

Trong cốt truyện gợi nhớ đến câu chuyện cổ tích “ Goldilocks ”, cá hồi chum đang tìm kiếm những vùng nước ấm “thích hợp”.

Theo một báo cáo từ Wired, do hành tinh này quá nóng, món cháo hoàn hảo theo tục ngữ của chúng nằm ở các khu vực Bắc Cực xa xôi mà trước đây chưa từng được biết đến bởi loài cá di cư nổi tiếng với khả năng sinh sản dồi dào của chúng, theo một báo cáo từ Wired , gọi sự phát triển mới là “một dấu hiệu đáng ngại”.

Các nhà nghiên cứu được phỏng vấn trong câu chuyện vẫn chưa biết khu vực sinh sản thay đổi của cá hồi sẽ tác động đến hệ sinh thái như thế nào.

Chuyện gì đang xảy ra ?

Theo tạp chí Nature , Bắc Cực đang nóng lên nhanh gấp 4 lần so với phần còn lại của hành tinh . Các chuyên gia cho rằng sự hiện diện của cá hồi chum ở xa hơn về phía bắc chỉ là một dấu hiệu khác của sự nóng lên chưa từng có.

Peter Westley, nhà sinh thái học tại Đại học Alaska, nói với Wired : “Điều dường như đang xảy ra là những con sông Bắc Cực này mới bắt đầu trở nên phù hợp”.

Tại sao nó lại quan trọng?

Các nhà sinh vật học vẫn chưa biết số lượng cá hồi tăng lên ở các con sông phía bắc xa xôi sẽ tác động như thế nào đến các loài khác mà người dân địa phương trong khu vực phụ thuộc vào. Các nhà nghiên cứu nói với Wired rằng tất cả trứng cá hồi (cá hồi đẻ một đống trứng rồi chết, như một phần trong vòng đời của chúng) có thể cung cấp thức ăn cho các loài khác. Theo nghĩa đó, những người mới đến có thể được xem như một sự trợ giúp.

Tuy nhiên, di cư là một phần của sự thay đổi sinh thái tổng thể, bao gồm băng tan và tăng trưởng xanh hơn, cùng nhiều vấn đề khác.

Một mối quan tâm liên quan đến lượng nước dư thừa do băng tan tạo ra. Wired đưa tin các chuyên gia lo ngại dòng chảy mới sẽ làm suy thoái đất, trộn lẫn nước trên mặt đất với các dòng suối ngầm.

Nhiều thảm thực vật hơn - thậm chí cả những cây bụi cao hơn - có thể có những tác động. Chúng có thể giữ tuyết trên đất, cách nhiệt mặt đất và ngăn không cho mặt đất bị đóng băng.

Wired đưa tin : “Điều đó có thể đẩy nhanh quá trình tan băng vĩnh cửu, từ đó sẽ giải phóng khí mêtan làm nóng hành tinh” .

Những gì đang được thực hiện để giúp đỡ?

Các nhà nghiên cứu đang đặt các cảm biến ở Bắc Cực để đo nhiệt độ nước. Điều này sẽ giúp họ đánh giá xem các vùng nước trên thực tế có thích hợp với sự hiện diện ngày càng tăng của cá hồi hay không, theo Wired.

Giảm ô nhiễm không khí làm hành tinh nóng lên là rất quan trọng để ngăn chặn tình trạng tan băng ở Bắc Cực. Chuyển sang xe điện hạn chế ô nhiễm. Tuy nhiên, Cơ quan Kiểm soát Ô nhiễm Minnesota lưu ý rằng việc tắt máy xe thay vì để xe ở chế độ chờ, cũng như đảm bảo hệ thống ống xả được sửa chữa tốt, có thể giúp đầu đốt xăng sạch hơn một chút.

Trồng và chăm sóc cây là một cách khác để giúp đỡ. Theo Tổ chức Arbor Day , trong một năm, một cây trưởng thành hấp thụ hơn 48 pound ô nhiễm không khí.

Ảnh đám cưới

Thương về dĩ vãng - Đám cưới sinh viên

 

Đám Cưới Của Cẩm – Liên

Không tiền, chưa nghề, đôi mắt còn ngơ ngác như mắt nai, tâm hồn còn gắn bó với đám bạn chỉ biết các trại công tác xã hội vậy mà Cẩm  dám lấy vợ. Đúng là điếc không sợ súng. Thường thì một nam sinh viên tốt nghiệp đại học và có công ăn việc làm mới nghĩ tới việc lập gia đình. Cẩm đang học năm thứ ba Chánh Trị Kinh Doanh. Lúc đó, các bạn học ai cũng biết cả hai gia đình chống đối việc hôn nhân của hai anh chị, nhưng  không ai nghĩ tại sao Cẩm lại lấy vợ sớm và vội vàng như vậy. Sau này, tôi mới biết lý do Cẩm và chị Liên làm đám cưới : Lý do chị Liên có bầu. Đám cưới Cẩm Liên vào ngày mồng 6 tháng 4 năm 1967, con trai đầu lòng của anh chị Nguyễn Tường Linh sinh cùng năm 1967.  Cẩm nói với tôi : “ Hai gia đình chống đối kịch liệt. Nhưng khi tụi moi sinh con trai thì hai gia đình dành nhau nuôi “.

Cẩm viết về đám cưới của Cẩm – Liên : “Đầu năm 1967, tôi trở về sống với gia đình trong dịp tết nguyên đán. Cha mẹ tôi biết nàng là người miền Nam ( bởi  thím dâu miền Nam gây xấu trong dòng họ bỏ chú và các con, ngoại  tình ) nên không đồng ý, bắt tôi phải bỏ nàng để cưới vợ khác do cha mẹ chọn lựa. Tôi quyết liệt phản đối vì sự kỳ thị Nam Bắc. Tôi là người có tinh thần hoạt động xã hội, cần phải công bằng không phân biệt giầu hay nghèo hoặc kỳ thị địa phương hay tôn giáo  … Trước sự quyết  liệt của tôi, gia đình  lấy tuổi của tôi và nàng đi xem bói. Thầy bói  bảo hai tuổi này không tốt. Sống với  nhau buổi đầu nghèo nàn và sẽ phải xa nhau một thời gian khá lâu. Con cái có một đứa  không mù cũng tàn tật. Là dân  đi học và hoạt động đâu có thể tin thầy bói nhảm nhí được ! Gia đình càng nhất quyết phản đối buộc tôi phải chấm dứt mối tình này. Tôi chán nản trở về Dalat sớm hơn dự trù để cho người yêu biết những khó khăn. Chúng tôi tự đồng ý kết hôn. Tôi gặp các bạn thân từng hoạt  động chung như Nguyễn Lập Chí, Mai  Kim  Đỉnh, Nguyễn Văn Sơn … để tổ chức đám cưới đơn giản không tốn kém. Các bạn đồng ý giúp đỡ. Tôi vào Viện gặp Cha Lập trình bầy nỗi khó khăn trong việc hôn nhân. Cha  Lập là người khoan dung, độ lượng nên hết lòng giúp đỡ tôi. Cho phép tổ chức tổ chức đám cưới trong Viện Đại Học tại Giảng Đường Spellman không bắt buộc phải theo nghi lễ Công Giáo. Cha hỏi tôi có cần tiền để lo đám cưới không ?  Tôi trả lời có ít ngàn tạm đủ vì không sắm sửa gì ngoài bánh trái tiệc trà. Nếu có thể  xin Cha cho con mượn chừng  3.000  đồng  để  phòng hờ. Con sẽ hoàn trả Cha ngay sau đám cưới vì các bạn mừng giúp đỡ con. Cha móc túi đếm  3.000  đồng đưa cho tôi không cần giấy tờ. Tôi về  báo tin cho các bạn biết. Ai cũng hớn hở vui mừng tiến hành đám cưới cho tôi. Tôi trao 3.000 đồng cho các bạn mà Cha Viện Trưởng vừa cho mượn  để trang trí và lập ban thờ Phật Giáo trong giảng đường dự trù tiệc cưới. Tôi lo đi in thiệp và đặt bánh cưới để chuẩn bị chỉ có một tuần. Sau  khi bàn luận  tất cả đồng ý theo nghi lễ cổ truyền. Tin tức đám cưới của tôi được loan ra, mọi người đều nhiệt liệt hưởng ứng , tự kiếm bộ vía quốc phục, khăn đóng áo dài bằng mọi cách. Riêng chúng tôi vào trường Nữ Trung Học Bùi Thị Xuân  mượn bộ đồ cô dâu chú rể  mà trường dùng để đóng kịch. Bạn gái của Nguyễn Lập Chí dẫn tôi vào trường Võ Bị Dalat mượn “ Cập Lọng “  thường dùng trong các dịp lễ Hai Bà Trưng, Vua  Quang  Trung …

Đám cưới  của chúng tôi đã được tất cả các bạn sốt sắng tiếp tay; kể cả bà chủ nhà cũng đi  lùng kiếm các bộ đồ quốc phục dùm cho đội ngũ phù dâu phù rể.  Chị Nguyễn Ngọc Thương cũng vận động gần hai chục chị từ nữ Đại Học Xá  đến Quán T2 để tiếp tay làm bánh cho tiệc cưới.  Nhóm “ Tam Quái “  mượn được chiếc trống lớn của Ấp  Đa Thiện. Một số khác tìm pháo đốt và trái khói mầu của Không Quân …Tất cả  đều bận rộn để chuẩn bị tham gia ngày cưới. Vô tình tạo cho chúng tôi một dám cưới đông đảo, linh đình, trang trọng như một đám rước có lọng che cho cô dâu chú rể  rất đặc biệt, mà từ trước tới nay chưa bao giờ thấy ở Dalat .”  

                                   

Lisa Nguyễn Văn Sơn  kể lại hôn lễ Cẩm – Liên : “ … Tôi quen Nguyễn Tường Cẩm ngay những ngày đầu khai giảng Khóa I của Trường Quản Trị Kinh Doanh và Quản Lý Xí Nghiệp, tiền thân của Trường Chánh Trị Kinh Doanh, Viện Đại Học Đà Lạt. Lý do thật đơn giản là tôi mướn căn gác gỗ của ngôi nhà 75B Võ Tánh, còn Cẩm thuê căn phòng góc dưới đất, ngay chân cầu thang gỗ bên ngoài của căn gác. Lên xuống gặp nhau thì quen liền.

Ngôi nhà 75B toàn thân bằng gỗ xẻ, hình chữ A, có đầu hồi nhìn ra đường, đối diện với Trường Nữ Trung Học Bùi Thị Xuân, sáng chiều  đứng ở cửa gác, tựa lan can cầu thang ngắm các cô Bùi Thị Xuân, xúc cảm còn hơn xem phim cinemascope eastmancolor, nên căn gác của tôi và Ngụy Văn Cứng, một công tử xứ Pleiku, ở chung đã trở thành nơi có nhiều thi nhân mặc khách đến vãng cảnh và sáng tác. Ngôi nhà cũ kỹ với mái ngói đã hầu như đen, vách bốn bề sơn xanh đã bong tróc. Phần trệt có 5 phòng, 2 phòng ở phía phải từ đường nhìn vào, ngoài là phòng của Cẩm, trong là phòng của Nguyễn Vân Cương, phòng ở phía trái, ngoài là phòng của Nguyễn Khải, trong là của Trương Duy Hào, sau này còn có thêm Hồ Phán, Trần Đại. Phòng ở giữa lớn nhất là nơi ở của chủ nhà và cô con gái, sau này cho Cẩm và Nguyễn Lập Chí thuê làm quán T2, trở thành một “Câu Lạc Bộ” sinh viên Đà Lạt. 

Sau tết 1965, tôi dọn về ở 42 Võ Tánh nhường căn gác lại cho Nguyễn Lập Chí “ lót ổ “ cho tờ Tí Ti. Tôi vẫn thường lui tới 75B để chơi với Chí và Cẩm và cùng Chí lo tờ Tí Ti. Có lẽ trong đám thân thiết này, tôi là tên nông dân Nam bộ rặt ròng. Và vì thế, là người bạn được Cẩm chiếu cố mời tư vấn tổ chức đám cưới Cẩm – Liên.   Chí và tôi góp ý là đám cưới phải được cử hành theo tập tục cổ truyền và Nam Bắc đề huề :  Nam của chị Liên và Bắc của Cẩm, không để thiếu sót bất cứ nghi lễ gì, nhưng trong tinh thần tiết kiệm. Đám cưới phải có sự hiện diện của Cai Tổng, Xã trưởng, chủ hôn, bà con hai họ, lối xóm chòm riềng đi rước dâu, có cờ lọng, trống chầu, mâm quả, khay trầu rượu, có nông dân và trẻ con bu ven đường vỗ tay, reo mừng.

Gần như cả tháng 3, bạn bè cùng chung tay chuẩn bị cho đám cưới, nhất là anh em ở nhà 75B. Thế là đám cưới diễn ra vào ngày mồng 6 tháng 4 năm 1967.

Hôm đó, trời mưa tầm tã từ trưa đến xế. Theo điềm Trời, có mưa thì có nước, có nước thì có “tiền”, mà tiền này thì là tiền duyên kiếp trước và sung túc hạnh phúc kiếp này, Sơn Râu “đoán quẻ” như vậy.  Khoảng 3 giờ chiều thì ngớt mưa, anh em bắt đầu tụ tập trước cửa trường Bùi Thị Xuân.  Đi đầu là Cai Tổng Mai Kim Đỉnh áo dài trắng, nón cối trắng, giày hàm ếch. Sau lưng là 4 chàng đồng phục áo dài thắt đai lưng, quần lững đội mâm quả do Trương Duy Hào dẫn đầu. Tiếp theo là chiếc trống chầu do Tam Quái phụ trách, Hùng và Độ quẩy đòn khiêng, Nhan Kim Hòa cầm dùi trống. Kế đó là cô dâu chú rể khăn đóng áo dài gấm, khép nép dưới 2 cây lọng do Dương Tấn Hải và Trịnh Hoàng Giang, khăn đóng áo the quần lĩnh, đảm trách.  Chú rể mặc áo thụng xanh, khăn đóng, phù rể áo dài khăn đóng. Cô dâu mặc áo thụng và mấn vàng cùng các cô phù dâu mặc theo lối thôn nữ miền Bắc. Theo sau là Xã trưởng Nguyễn Văn Thuận, áo bành tô trắng, miệng ngậm ống vố. Hàng trăm anh chị em, trăm hồng ngàn tía đủ kiểu quần là áo lụa, từ chiếc áo dài tứ thân đến chiếc áo bà ba của các chị, từ bộ quần áo thường nhật của sinh viên đến bộ đồ đen nông dân đầu quấn khăn rằn là những người tham dự đám cưới. Hai bên đường dân chúng và trẻ em đổ ra xem, chỉ trỏ, cười nói. Tưng bừng như lễ hội.

Tôi và cậu của cô dâu đi theo sau đoàn đám cưới. Cậu của cô dâu là thân nhân duy nhất lên Đà Lạt từ Mỹ Tho âm thầm dự đám cưới. Gần đến cổng Viện thì trời vừa sụp tối. Một hàng pháo hoa nổ liên hồi với dòng chữ CHÚC MỪNG LỄ THÀNH HÔN CẨM – LIÊN, quà tặng của 3 anh Lương, Khang và Long từ phi trường Liên Khương gửi lên. Cha Viện Trưởng, vợ chồng thày Ngô Đình Long đón đám cưới về Giảng đường Spellman.

Sơn Râu làm xướng ngôn viên diễn giải Lễ Tơ Hồng, được cử hành trước bàn thờ tổ tiên. Đại diện đôi bên trai gái, không phải thân quyến của hai đàng, mà chỉ là một số sinh viên có tuổi đứng ra đại diện hộ. Sau đó là những lời chúc tụng và quà bao thư đỏ của cha Viện Trưởng, các giáo sư và các bạn. 

Cuộc lễ trở nên linh hoạt và khiến người ta có cảm tưởng thời gian lùi lại 20 năm về trước, khi phái đoàn  gồm ông Chánh Tổng, chống ba tong, ngậm ống vố, mặc complet xạc kin trắng, và các thuộc hạ mặc ống cao ống thấp đội quả đến biếu và chúc tụng bằng ngôn ngữ của thời 1945 ở Lục Tỉnh.

Chủ hôn Sơn Râu đọc bài diễn văn Dạy Con Gái trước khi về nhà chồng, Mai Kim Đỉnh đọc bài Khuyên Rể rút từ luân lý Khổng Mạnh được sửa đổi đôi chút

Sau đó là tiệc vui. Trong buổi tiệc có nhạc Rock, Bebop và có khiêu vũ …  “

Đọc bài viết của Nguyễn Văn Sơn, anh Trần Văn Chang email : “ Trong đám cưới đó, tôi đóng vai bố, Chị Bùi Thị Trường đóng vai mẹ. Hồi trẻ, gầy nhom nên tôi phải độn một cái gối vào bụng. Đúng là tuổi trẻ coi Trời bằng vung “

Và Email của chị Bùi Thị Trường : “….. Có lẽ tuổi trẻ đẹp vì " coi trời bằng vung ". Trong đám cưới đó anh Chang Trần đóng vai bố vợ còn tôi là mẹ chồng, cũng đầy đủ nghi lễ rước dâu .. . Một đám cưới có một không hai. Đúng không anh xui ? Rất vui được tin anh sui “.

Bùi Thị Trường, Ngô Kim Liên, Nguyễn Tường Cẩm, Trần Văn Chang

            Trích: Tuyển tập truyện ngắn "Sinh viên xa nhà" của Nguyễn Đức Quang (GC)            

---

Xem ảnh đám cưới.

Thương về dĩ Vãng - Duyên nợ

Duyên nợ là lời nói của Cẩm về mối tình của anh với cô Ngô Thị Kim Liêng. Gia đình đặt tên là Liên, nhưng ông làm giấy khai sinh ở Mỹ Tho đánh vần sai thành Liêng. Là công dân Mỹ, chị vẫn lấy tên trong giấy khai sinh Việt Nam : Liêng, chỉ bỏ đi chữ Thị. Tôi hỏi Cẩm : “ Cẩm là dân Nam Định, chị Liên là người Mỹ Tho làm việc tại Tòa Hành Chánh Đà Lạt, do đâu mà hai người quen nhau”. Cẩm trả lời : “ Bạn thân của moi, chị Kim Thoa con ông Nhất Linh, giới thiệu”.

Trong bài Thiện Chí Nguyễn Tường Cẩm, anh Tạ Duy Phong, Chánh Trị Kinh Doanh, khóa I viết :“

………………

"Trang sử mới này được viết phần mở đầu bằng một cuộc du ngoạn chèo thuyền không có kế hoạch từ trước. Nghĩa là bất thình lình gặp nhau, rủ nhau, rồi cùng đi.

Tạ Duy Phong, Kim Thoa, Kim Liên,
Nguyễn Tường Cẩm, Trần Ngọc Phong

Đó là một sáng Chủ Nhật của năm Khái Luận. Khi tôi vừa leo lên chiếc xe Jeep mượn của tòa Tỉnh từ mấy hôm trước, thì gặp Trần Thiện Tường. Bèn rủ hắn ra phố uống cà phê.

Cà phê xong. Tường đề nghị quay về Đại Học Xá kiếm mấy Trự nào còn Xu rủ đi chơi cho hết ngày chủ nhật. Vào tới nơi thấy vắng teo. Nhưng lúc ra, hắn cũng ngoắc được hai cô và một cậu bên Sư Phạm Công Giáo mà hắn quen. Lúc vừa qua khỏi trường Bùi Thị Xuân thì gặp Nguyễn Tường Cẩm và chị Kim Thoa, ái nữ của nhà văn Nhất Linh. Thế là cả bọn bẩy người cùng phóng ra khu Hòa Bình, trước đó đã đón thêm một người Bạn Gái của chị Thoa. Trên xe, Cẩm đề nghị đi suối Đam Mê chèo thuyền chơi. Và hắn lại có dịp trổ tài Thiện Chí bằng cách quyên góp tiền bạc mua bánh mì Pinic, trái cây, nước ngọt ( nhưng hắn quên không thâu tiền của tôi ). Lúc ra tới phố, lại gặp thêm Trần Ngọc Phong và bốn người nữa. Được cái chiếc xe này thuộc loại long body, nên tổng cộng 13 người vẫn … ấm áp.

Cuộc đi chơi hôm đó thật là thoải mái vui vẻ. Và tôi lại có dịp thán phục cái tài “chèo thuyền“ rất nhà nghề của Cẩm Thiện Chí. Hèn chi báo Thế Giới Tự Do đăng khen ngợi tài ba của hắn ! Không biết hắn học được từ lúc nào mà … chèo giỏi quá ! Các Mợ ngồi trên đó đều phục lăn. Và tất nhiên có cả người bạn gái của chị Thoa. Tôi thấy hai người dọi đèn vào nhau lia lịa. Bèn nhủ thầm :” Phen này chắc là mày … hết đường sống như tụi tao rồi Nguyễn Tường Cẩm ơi ! “. 

*****

Tới lượt về thì một chuyện không may xẩy ra. Trời hơi âm u và hình như có tí mưa phùn rải rác. Tôi đã lái qua khỏi đoạn đường có thác Prenn ngoằn nghòe rồi. Nên cứ yên trí là về tới nơi bình an vô sự. Nào ngờ ! Vừa qua khỏi bót Cảnh Sát độ vài trăm thước trước khi vào thành phố, thì gặp một khúc đường chỉ hơi cong cong một chút thôi. Vậy mà bánh xe bị trơn tuột không tài nào điều khiển được nữa.

Phản ứng tự nhiên của tôi lúc đó là đạp thắng. Nhưng càng đạp, bánh xe càng chạy vòng tròn. Cuối cùng, chiếc xe bị quay đúng một vòng cộng thêm 180 độ, nghĩa là mũi xe lúc đó hướng thẳng về Sài Gòn rồi mới chịu ngừng. Và vì do sức ly tâm quá mạnh, tất cả 12 người đều bị … bay ra khỏi xe. Chỉ còn lại một mình tôi đang nắm chặt volant mà thôi. Cũng may là lúc đó chưa có một xe nào chạy qua lại.

Người bị nặng nhất là một em tên Vịnh bên sư phạm. Hai xương xườn và xương quai xanh bị gẫy. Anh em lúc đó vội vàng chặn xe lam đưa nàng vào bệnh viện ngay. Kế đó là chị Thoa. Chị bị văng vào gốc thông bên đường và đầu bị u lên một cục bằng quả mận Đà Lạt. Còn người bạn gái của chị Thoa thì cũng bị … sơ sơ chút xíu.

Mấy tuần lễ sau, tôi có dịp lại thăm chị Thoa. Và tình cờ tôi “ đọc lén “ được một đoạn trong cuốn “ Nhật Ký Đời Tôi : Ngô Thị Kim Liên “. Nguyên văn như sau : 

“ … Nhưng vì sẵn có thằng Chèo thuyền khá tài ba nó đang hốt hoảng, nó đang hùng hục xung phong tình nguyện lo lắng cho mình. Vả lại, nghĩ cho cùng mình thấy hắn cũng ngồ ngộ dễ thương !. Thấy hắn cũng tội nghiệp !. Cả ngày đôi con mắt hắn cứ vừa chớp vừa chèo, rồi lại vừa chèo vừa chớp về phía mình lia chia. Mà hình như chính mình cũng có chớp qua chớp lại với hắn … khá nhiều lần. Nhưng mình cam đoan với lòng mình là chỉ chớp vừa đủ tầm cho một mình hắn thấy. Chứ tuyệt nhiên mình không có chớp quá xa ra ngoài tiêu cự của ánh mắt hắn. Ngộ nhỡ hắn nom được, hắn sẽ hiểu nhầm lòng mình chưa có tí gì gọi là … xao xuyến với hắn !!!

Vậy thì nhân cơ hội này, mình … ngu gì mà không giả bộ đóng vai Công Chúa ! Xem cái thằng Thuyền Chài có duyên đó nó có chịu … Chẩy Ruột vì mình không ? Mình ngu gì mà không mở mắt hơi ti hí. Làm bộ rên la vừa đủ cho hắn nghe. Để thử xem hắn “Thương” mình đến cái … “Khúc” nào ? Để thử xem trái tim hắn có thực lòng cam kết sẽ Chung Thân đi ở đợ cho mình đến trọn đời hay không ? Đặng tối nay mình còn kịp chuẩn bị bắc một nhịp cầu cho hắn bước qua. Trước là có lý do chính đáng. Tối nay, hai đứa sẽ cùng nắm tay nhau đi thăm cái quả Mận của chị Thoa. Sau là lượt về chung với hắn ban đêm, mình sẽ cảm thấy được tự nhiên và … đỡ mắc cỡ hơn. Mỗi khi hắn tỏ ý muốn … Hun mình để đánh dấu cái Tình Yêu của hắn trao cho mình ngày đầu."

Trích tuyển tập truyện ngắn : Sinh viên xa nhà của Nguyễn Đức Quang (GC)

Triệu phú hụt

Sống tiết kiệm, gắn bó cộng đồng…: Giải pháp thoát đại khủng hoảng sinh thái

Chủ đề ‘‘Sống một cách khác trong thế giới này’’

Ảnh: Một sinh hoạt của cộng đồng Mạng lưới đô thị sinh thái (Transition Network), xuất phát từ thị trấn Totnes, Anh quốc, do Rob Hopkins sáng lập, hiện có mặt ở khoảng 500 đô thị trên thế giới.

Nhà cao cửa rộng vốn là mong muốn của đông đảo mọi người, và ngày càng trở thành một mẫu hình lý tưởng, gắn liền với lối sống tự do cá nhân phương Tây. Tuy nhiên, việc thu hẹp diện tích ở cũng lại đang là một xu thế bắt đầu được ghi nhận tại nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là tại nhiều nước phát triển. Nhiều người coi đây là giải pháp căn bản giúp nhân loại, sắp 10 tỉ người, đối phó với các khủng hoảng nhiều mặt, trước hết là cuộc đại khủng hoảng sinh thái.

Chọn nơi ở khác với quan điểm thống trị nói trên đi liền với việc lựa chọn những lối sống khác: chọn sống cùng bạn bè, hay sống chung với những người cùng hoặc không cùng huyết thống, lập cộng đồng với những người cùng chí hướng… Với chủ đề ‘‘Habiter le monde autrement’’ (tạm dịch là ‘‘Sống một cách khác trong thế giới này’’), Courrier International hy vọng chuyển đến độc giả nhiều cảm hứng và trải nghiệm mới, có thể có ý nghĩa thiết thực cho các lựa chọn hướng đi tương lai.

Áp lực địa ốc ở nước giàu: Phong trào giảm ‘‘diện tích nhà ở’’ tại Đan Mạch

‘‘Sống một cách khác trong thế giới này’’ với tiêu điểm là vấn đề nơi ở. Vì sao lại là chủ đề ‘‘nơi ở’’? Bởi sự lựa chọn tự do hay do hoàn cảnh bó buộc, ngày càng có nhiều người quyết định sống một cách khác và sáng tạo lại khái niệm về cuộc sống tập thể. Mục tiêu là tạo những lối sống mới, cách cư trú mới, ‘‘bền vững hơn cho con người và ít tổn hại hơn cho môi trường.

Tại Đan Mạch, ở nhiều nơi dấy lên một phong trào hướng đến ‘‘thu hẹp diện tích nơi ở’’ nhằm nỗ lực giảm khí thải gây hiệu ứng, góp phần vào cuộc chiến chống hâm nóng khí hậu. Tại thành phố Skanderborg, mục tiêu đặt ra là trung hòa về khí thải ngay từ năm 2025. Cuộc chiến giảm diện tích nơi ở vấp phải nhiều trở lực trong một xã hội, nơi diện tích ở cá nhân được coi là một tiêu chuẩn sống quan trọng, và gắn liền với tập quán lâu đời của xứ sở Bắc Âu này.

Trên thực tế, nhìn chung, việc thu hẹp diện tích ở là một áp lực tại chính ‘‘các nước giàu nhất’’. Tại Mỹ hay châu Âu, giá thuê nhà gia tăng, số lượng nơi ở mới ngày càng hiếm, bên cạnh việc giá thuê người coi sóc trẻ đắt hay chi phí cao ở nhà dưỡng lão buộc nhiều người phải thuê nhà chung, hay sống cùng cha mẹ. Hãng tin Mỹ Bloomberg cho biết, số lượng giấy phép xây dựng mới tại Đức sụt 27% trong nửa đầu năm nay. Tại Pháp, Anh, tình hình tương tự.

‘‘Tự cung tự cấp’’, gần gũi thiên nhiên, thay vì ‘‘nhà cao cửa rộng’’

Tuy nhiên, kinh nghiệm đặc biệt về ‘‘nơi ở’’ được tuần báo Pháp Courrier International nêu bật qua phóng sự của African Arguments, là trường hợp của một cộng đồng mang tên eKhenana, ở khu vực ngoại ô thành phố Durban, Nam Phi, hình thành từ năm 2018. Cộng đồng eKhenana, với 109 gia đình, được coi là những người đi tiên phong trong một thế giới hướng đến mục tiêu duy trì nhiệt độ không tăng quá 1,5°C.

Lối sống ‘‘tự cung tự cấp’’ một thời bị chê bai là lạc hậu, giờ được xem như một lối thoát cho thế giới. Các chuẩn mực sống của châu Âu, của phương Tây nói chung, về một lối sống tiêu thụ nhiều, nhà cao cửa rộng, không còn là ‘‘khuôn vàng thước ngọc’’ cho hạnh phúc của đông đảo, mà thậm chí là một tham vọng với các hệ quả nguy hại. Theo báo châu Phi, kinh nghiệm của cộng đồng nhỏ bé ở bên lề xã hội tại Nam Phi này cho thấy, sống tiết kiệm với các điều kiện khiêm tốn là con đường dẫn đến hạnh phúc cho mình và bảo vệ hành tinh.

Lịch sử nhân loại: Từ bỏ quan điểm ‘‘định mệnh’’ để rút ra các bài học thực sự.

Tuấn báo Pháp Courier International giới thiệu trích đoạn bài viết của nhà báo Michael Marshall, trên New Scientist, Anh Quốc, tuần báo phổ biến khoa học hàng đầu thế giới, với tiêu đề ‘‘Một quan niệm khác về lịch sử các nền văn minh nhân loại’’. Ôn cố tri tân: Hiểu đúng hơn về lịch sử có thể giúp con người tự do, chủ động hơn trong nhận thức, xác định được đúng hơn hướng đi trong xã hội đương đại vô cùng phức tạp hiện nay, là chủ ý của bài viết.

Muốn nhận thức đúng hơn, cần thoát khỏi các ảo tưởng mang tính định mệnh. Tuần báo New Scientist cho biết quan điểm thống trị từ lâu trong nghiên cứu về lịch sử nhân loại, đó là nền văn minh nông nghiệp, ra đời khoảng 10.000 năm trước, với việc thuần hóa nhiều giống loại thực vật và động vật, đã là động lực làm xuất hiện các xã hội phức tạp, phát triển. Theo quan điểm này, văn minh nông nghiệp dẫn đến nhiều thành tựu vĩ đại, như mức sống gia tăng, chữ viết, y học ra đời… Mặt tiêu cực là sự hình thành của các hệ thống quyền lực, bất bình đẳng gia tăng…. Và với sự phát triển của các xã hội phức tạp, những điểm tiêu cực nói trên ngày thêm trầm trọng hơn và không thể tránh khỏi. Các chuyên gia, trong đó có người nổi tiếng như giáo sư Jared Diamond (Ucla), giải thưởng Pulitzer, với nhiều tác phẩm bán chạy nhất thế giới, thậm chí coi nông nghiệp là một ‘‘cạm bẫy’’, là ‘‘sai lầm tồi tệ nhất của nhân loại’’.

Theo New Scientist, quan điểm về nguyên nhân đơn nhất nói trên đã bị nhiều phát hiện gần đây bác bỏ. Việc khảo cổ học phát hiện một số công trình kiến trúc quy mô lớn có trước thời kỳ văn minh nông nghiệp (chẳng hạn như quần thể kiến trúc Gobekli Tepe, Thổ Nhĩ Kỳ, khoảng 11.500 đến 10.000 năm trước), cho thấy ngay trong các xã hội săn bắn - hái lượm cũng đã tồn tại các hình thái tổ chức rất cao, cho phép huy động một số lượng lớn nhân lực vào các công trình lớn. Văn minh nông nghiệp đúng là cơ sở cho sự phát triển của nhiều xã hội ‘‘phức tạp’’, nhưng không phải là nguyên nhân duy nhất.

New Scientist cũng phê phán kết quả của nghiên cứu quy mô của Seshat (viện nghiên cứu Mỹ Evolution Institute), về 414 xã hội, tồn tại trong 10.000 năm lịch sử, từ khi có nông nghiệp. Đây là dự án nghiên cứu được coi là lớn hàng đầu. Theo một số kết quả ban đầu của Seshat, gây bàng hoàng, có nhận định về động lực quan trọng nhất để thúc đẩy các xã hội phát triển là ‘‘chiến tranh’’, còn quan trọng hơn cả nông nghiệp. Quan điểm này cũng bị chuyên gia Timothy Kohler (Đại học Washington) phản bác.

10.000 năm ‘‘mưa thuận gió hòa’’ sắp tan vỡ: Động lực nào giúp nhân loại hành động ?

Nhìn chung, không có một nguyên nhân ban đầu, có ý nghĩa quyết định duy nhất, và mang tính định mệnh. Sự hình thành của nền văn minh nhân loại, tính chất phức tạp của xã hội con người, còn chứa đầy ẩn số. Nhưng có một điểm dường như tương đối được giới khoa học thống nhất, đó là nông nghiệp phát triển mạnh để trở nên ổn định trên quy mô toàn cầu là vào thời điểm khoảng 10.000 năm trước, tương ứng với thời kỳ mà khí hậu Trái đất bước vào ổn định với tình trạng mưa thuận gió hòa tại nhiều khu vực rộng lớn.

Các điều kiện thuận lợi nói trên hiện đang đứng trước nguy cơ bị phá vỡ do biến đổi khí hậu, do chính nền văn minh công nghiệp tạo ra. Để hãm lại đà biến đổi khí hậu và thích ứng với những hậu quả của nó, các xã hội đương đại cũng cần được cải tổ sâu sắc. Trở lại hiểu đúng lịch sử, học lấy các bài học tích cực từ các xã hội ngoài phương Tây là rất quan trọng. Theo nhà khảo cổ học so sánh người Anh, David Wengrow, trường College Luân Đôn, xét về đóng góp ‘‘xây dựng xã hội’’, thì quan hệ cộng đồng, quan hệ với thiên nhiên, năng lực sáng tạo nghệ thuật của các thổ dân xứ Ambrym ở tiểu quốc đảo Vanuatu chẳng hạn có thể đáng được xem trọng hơn nhiều so với các xã hội phát triển châu Âu.

Nguồn: Mục điểm tuần báo RFI tiếng Việt - Trọng Thành, Đăng ngày: 16/12/2023