Phạm Duy - Tinh thần hỉ xả
Ngày 27 tháng 01 năm 2024 là ngày qua đời lần thứ 11 của nhạc sĩ Phạm Duy. Tôi xin trích Lời Kết và bài Hương Ca trong tuyển tập truyện ngắn PHẠM DUY TINH THẦN HỶ XẢ để tưởng niệm nhạc sĩ Phạm Duy, cây đại thụ của nền âm nhạc đất nước...
Hoàng Ngọc Nguyên
Bây giờ đã là giữa tháng một, hai tuần sau khi chúng ta đón Tết dương lịch 2024 trên đất khách quê người. Và nay năm ta sắp hết, Tết ta sắp đến. Nhớ một thời mấy chục năm trước, còn sống trên quê nhà, khi Tết đến còn ông bà, còn cha mẹ, còn bà con, còn bạn bè, còn láng giềng, ta chỉ nhìn quãng đường dài trước mắt đến mức tưởng như không có ý niệm về thời gian. Nay thì quãng đường dài đó đã để lại sau lưng. Bao nhiêu chặng đường đã đi qua may lắm chỉ lãng đãng trong tâm trí: những năm tiểu học từ Huế vào Cầu Kho-Saigon lên Dalat rồi trở lại Tân Định-Saigon; thời trung học vất vả từ Tân Định (Trần Lục) lên Chợ Lớn (Chu Văn An), rồi đại học bon chen và thư nhàn từ trong nước ra nước ngoài; ngày tháng tại quân trường Thủ Đức và lăn lộn giữa nghiệp dĩ ngồi máy (viết báo) và công chức… Rồi cuối cùng cũng phải đi “học tập cải tạo” như mọi người để “sáng mắt sáng lòng”...
Trước mắt hiện nay chỉ là chuyện sống qua ngày với ý thức rất rõ về qui luật của muôn đời sinh lão bệnh tử, may mà bên cạnh còn người phối ngẫu đã cùng nhau đỡ đần qua lại hơn 50 năm, còn con cái để bận tâm và mong đợi, còn cháu nội ngoại để vui vầy cho dù chẳng đứa nào nói dễ nghe, dễ hiểu vì chẳng đứa nào nói “tiếng nước tôi”.
Và trong lòng của những người đã từng sống tại Miền Nam quê hương trước đây trong một thời chưa mất nước, đương nhiên vẫn nổi lên một nỗi ngậm ngùi, bâng khuâng đến như dằn vặt, nhất là với tách cà phê có tô đậm dòng chữ: “The older I get, the better I used to be” – cho dù không có điếu thuốc trên môi (Nếu còn điếu thuốc trên môi có lẽ không còn ngồi đây nữa). Cuộc chiến tranh thuở xưa vẫn còn trĩu nặng trong tâm trí, vì đó là cuộc chiến làm ta mất nước, một cuộc chiến đã làm cho khoảng 250.000 lính Cộng Hòa bỏ mình trên chiến trường, gần 60.000 lính Mỹ cũng thiệt mạng, khoảng 200.000-300.000 quân cán chính Việt Nam Cộng Hòa phải đi cải tạo, khoảng 200.000-400.000 người Miền Nam đã chết trên đường vượt biên… Cộng Sản Miền Bắc thí đến hơn 1 triệu thanh niên cho tham vọng “thống nhất” của chúng. Đúng ra, người ta đã thí đến 15 năm mà người dân hai miền thay vì phải dồn sức vào thoát cảnh đói nghèo lại phài thí sinh mạng cho tham vọng ngông cuồng của CS Bắc Việt.
Đất Mỹ đúng là chốn dung thân của bao nhiêu người trên trái đất này. Theo thống kê gần đây nhất, đến 13.6% dân số Mỹ là di dân (theo nghĩa sinh ở nước ngoài) – gấp đôi dân số nhập tịch theo thời gian (naturalization). Cứ nhìn tình cảnh thường trực của cả hàng chục ngàn người ở hai bên bức tường “giả tạo” ngăn cách hai nước Mỹ-Mễ. Thời xưa, bức tường Bá-Linh của Cộng Sản Đức người ta còn không sợ. Huống gì bức tường ở El Paso chỉ làm người ta nhớ đến bài hát của Marty Robbins nhiều hơn. Nhiều người đang sống trên đất Mỹ đã bắt chước tướng Trần Bình Trọng của đời nhà Trần Việt Nam thời xưa (Thà làm quỷ nước Nam còn hơn làm vua đất Bắc) khẳng khái nói: “Thà làm di dân lậu một nước độc lập tự do, còn hơn làm công dân một nước của tập đoàn lãnh đạo theo văn hóa tội ác!” Dưới thời Tổng thống Biden, đã có gần 2 triệu người Mễ tràn vào Mỹ làm cho người Cộng Hòa phát điên. Phiếu của cử tri Latino ở đâu chưa thấy, xem chừng Biden sẽ mất một số phiếu của người da trắng chống di dân!
Đặc biệt những người Việt phải bỏ nước ra đi sau năm 1975 nay đã đưa con số người Mỹ gốc Việt lên đến 2.2 triệu người – dĩ nhiên kể cả những người vốn có cuộc sống quá dư giả tại VN nhờ được chế độ ưu đãi nên cũng bon chen lợi dụng qua Mỹ để tìm “đất sống” lâu dài. “Cộng đồng” người Việt tại Mỹ nay được xếp hạng thứ tư về mặt dân số Mỹ gốc Á tại Hoa Kỳ, chỉ thua dân Tàu (người Tàu từ Trung Cộng ngày nay quá giàu, không qua Mỹ, thì sống ở đâu?), người Ấn (cứ nhìn bà Nikki Haley hay Phó Tổng thống Kamala Harris hay ứng cử viên tổng thống Vivek Ramaswamy - dân Ấn quá khôn sau gần 9 thập niên được nuôi dưỡng dưới chế độ thuộc địa của Vương quốc Anh 1858-1947) và người Phi (Philippines vốn là thuộc địa của Hoa Kỳ từ 1898 cho đến 1946 sau khi bị Tây Ban Nha cai trị cũng cả nửa thế kỷ). Sự thực thì người Việt chúng ta thua kém cả người Hoa và người Ấn về “thế”. Một phần bởi vì chúng ta “quá mới”, và những người đầu tiên qua đây bằng ghe thuyền!
Đã gần 50 năm từ ngày chúng ta mất nước. Tất cả như là một giấc mơ, cho dù là ác mộng có thật. Những thế hệ sau này cùng lắm thì biết cái gốc Việt của cha mẹ và ông bà, nhưng chưa chắc đã hiểu được vì sao “ai mang tôi đến chốn này”. Cũng có thể giới trẻ hiểu loáng thoáng người Việt qua đây vì khó sống dưới chế độ cộng sản, nhưng chẳng thể hiểu được vì sao lại không sống nổi dưới chế độ đó. Tuy nhiên, thế hệ cao niên khó mà nói hết, nói đúng cuộc sống trước đây đã đẹp đến thế nào, cho dù về mặt vật chất thì có thể không đầy đủ như hiện nay (Bởi thế mới có câu: Tri túc, tiện túc, đãi túc, hà thời túc - biết đủ là đủ). Và ba ngày Tết là một truyền thống xã hội, truyền thống gia đình trang trọng nhất, cần thiết nhất trong năm, là cơ hội độc đáo nhất cho gia đình, cho xã hội… thể hiện được nếp sống văn minh về tín ngưỡng có tính Khổng giáo.
Cuộc chiến chống sự xâm lăng của cộng sản Hà Nội kéo dài cả 15 năm, và trong 15 năm chiến tranh căng thẳng đó, chúng ta ở Miền Nam vẫn giữ được truyền thống “ăn Tết” đẹp đẽ đó. Chỉ có vài năm phải ngưng chuyện đốt pháo để ngăn ngừa sự phá hoại, khủng bố của kẻ thù. Tuy nhiên, trong thời tiết chỉ hơi se lạnh của một mùa xuân mới khi mùa đông đã qua, hầu hết mọi gia đình, hầu hết mọi người đều ra sức thể hiện niềm vui, niềm hạnh phúc gia đình, cá nhân khi Tết đến. Đó là dịp để nhớ đến tiền nhân, những người đã khuất. Dịp thể hiện hạnh phúc thương yêu của gia đình, ông bà, cha mẹ đối với con cháu và ngược lại. Đó là dịp thể hiện những nỗ lực “đổi mới”, sự mong đợi thời vận mới… qua những việc như sửa sang, lau chùi, quét dọn nhà cửa, trang phục mới, cách nói năng, giao tiếp giữ gìn, lịch thiệp, ý tứ. Và đương nhiên, đó là dịp vui chơi lớn nhất trong năm của trẻ con, qua tiền lì xì, đốt pháo, chưng diện áo quần mới, và tụ họp gia đình…
Nếu nhìn lại gần nửa thế kỷ qua, kể từ khi Cộng Sản Hà Nội cho quân “tiến về Saigon, ta quét sạch giặc thù” (cái ý chí này cho thấy bản chất thực sự của Hà Nội xâm lược), cái Tết ngày xưa đã không còn nữa không chỉ đối với những người phải sống tha hương, mà còn đối với nhiều người ở Miền Nam đang cảm thấy sự mất mát trong cuộc sống mới với triết lý chính trị và xã hội hủ lậu của giới cầm quyền. Và chúng ta không tránh được chuyện nêu lên những câu hỏi về nước Mỹ, người Mỹ - để thấy rằng hiểu được nước Mỹ, hiểu được người Mỹ, không phải là chuyện dễ dàng. Và chưa hiểu đủ người Mỹ nước Mỹ thì ta chưa hiểu được vì sao Mỹ đã đành đoạn bỏ rơi 20 triệu người Miền Nam nửa thế kỷ trước đây.
Bao giờ chúng ta cũng nên nhớ rằng nước Mỹ chưa đến 250 tuổi, cũng như một người trẻ đôi mươi, chưa đủ trưởng thành; háo thắng nhìn đời, nhưng vẫn có những vụng dại, bất định, bất ổn, mâu thuẫn trong trong cách xác định những giá trị để nhìn mình, nhìn đời. Nhưng tuổi trẻ một phần cũng là tuổi của hy vọng, lý tưởng, lạc quan, và tự hào. Bởi thế mà một nước Mỹ từng giàu có vô song và sáng rực trong lý tưởng dân chủ, tự do cho con người trong một thế giới trật tự đảo điên và hướng đi mù mịt đã trở thành nước lãnh đạo Thế giới Tự do của gần nửa thế kỷ.
Miền Nam của chúng ta từng là nạn nhân của một nước Mỹ như thế. Một nước Mỹ có tầm nhìn nhưng thiếu sách lược; lãnh đạo chỉ nhìn gần, không dám nhìn xa; người dân lớp trên quá cá nhân chủ nghĩa, phần lớn chỉ tìm kiếm sự hưởng thụ cho nên thiếu ý thức về giá trị và mục tiêu quốc gia, về quyền lợi và nghĩa vụ, cho nên nước Mỹ mất hướng, lạc lối, không hành động thỏa đáng trong bài toán Việt Nam.
Hơn 20 triệu dân miền nam vì thế lãnh đủ. Lãnh đạo Miền Nam thì bao giờ cũng quá “thật thà”, như người dân ở một vùng quê hẻo lánh bị bao bọc bởi những lũy tre xanh và nằm mơ là chóa mắt vì “ánh sáng đô thị”. Tính từ 1954 (tức 70 năm trước đây) 1964 (cách đây 60 năm) và cuối cùng là 1975 (cách đây gần 50 năm), chính quyền Miền Nam vẫn nhìn đồng minh của mình một cách loạn thị, cho dù có dư người đi làm ngoại giao ở Washington, D.C., và càng dư người đi học ở Mỹ hay làm cho Mỹ (kể cả những người làm cho CIA). Ít người trong chúng ta thời đó chịu hiểu Tổng thống John Kennedy còn một gánh nặng “Biên cương mới”. Tổng thống Lyndon Johnson thì mắc vào lời hứa “Đại xã hội”. Và ông Richard Nixon thì phải “Việt Nam hóa chiến tranh”. Sau vụ Mậu Thân, người Mỹ phát ngấy với chuyên mở máy truyền hình ra là thấy đập ngay vào mắt cuộc chiến ở cái vùng tiền đồn mà nay họ cho rằng vô nghĩa, bỏ là vừa!
Nguyền rủa bóng tối của quá khứ mãi cũng chán, chúng ta cũng chẳng điên rồ ước gì có thể “làm lại từ đầu”. Giá mà thời đó chúng ta có thể hiểu được nước Mỹ hơn, nhìn được nước Mỹ rõ hơn, đầy đủ hơn - chẳng những mặt phải mà cả mặt trái của nó!
Tết năm nay xem chừng lại rơi vào mùa đông, nhưng không chỉ vì mùa đông mà chúng ta quên rằng Tết sắp đến. Chúng ta vẫn đón tết theo cách của mình, từ đáy lòng của mình. Mở rộng cánh cửa, mở rộng con tim đón chờ con cháu đến chúc Tết với chút tiền lì xì trong túi; thăm viếng bạn bè, bà con… chẳng có và chẳng còn bao nhiêu người trong thành phố này (số người nằm xuống cứ tăng đều trong khi số người có thể đến ngày càng ít đi); đến với chùa hay nhà thờ trong địa phương để có dịp củng cố niềm tin của mình…
Và tạm xem là cuối cùng, nhớ lại những bài hát một thời đã đem đến cho chúng ta những niềm tin, hạnh phúc, yêu đời đối với cuộc sống. Tuy chúng ta không còn giọng, không còn sức để hát, ai cấm được chúng ta nhẫm hát trong đầu hay trong giấc ngủ?
Như bài Đón Xuân của Phạm Duy là cây cổ thụ của làng âm nhạc Việt Nam:
Xuân đã đến rồi, gieo rắc ngàn hồn hoa xuống đời
Vui trong bình minh, muôn loài chim hót vang mọi nơi
Đẹp trong tiếng cười, cho kiếp người tình thương đắm đuối
Nắng xuân đem vui với đời
Hay Xuân Đã Về của nhạc sĩ Minh Kỳ, một nhạc sĩ hiền hòa nhưng lại phải đi cải tạo:
Xuân đã về, xuân đã về!
Kìa bao ánh xuân về tràn lan mênh mông
Xuân đã về, trên cánh đồng,
Bao bác nông ngưng cày ruộng vui say xuân
Xuân đã về, xuân đã về!
Ngàn cô gái quê cười tươi đón gió mới
Xuân đã về, xuân đã về!
Ta hát vang chào mừng xuân sang…
Hoa Xuân cũng của Phạm Duy, nói lên cái đẹp của mùa xuân không chịu ảnh hưởng chút nào của mùa đông trước đó:
Xuân vừa về trên bãi cỏ non
Gió xuân đưa lá vàng xuôi nguồn
Hoa cười cùng tia nắng vàng son
Lũ ong lên đường cánh tung tròn
Hoa chẳng yêu lũ bướm lả lơi
Muốn yêu anh vác cày trên đồi
Hay là yêu chiến sĩ nghìn nơi
Thấy hoa tươi cười bỗng thương đời
Một bài hát từ đầu thập niên 60 của nhạc sĩ Nguyễn Hiền phổ thơ của Kim Tuấn, âm điệu và lời lẽ nhẹ nhàng, lãng mạn, dễ quyện lấy tâm hồn giới trẻ vào thời đó: Anh cho Em Mùa Xuân!
Anh cho em mùa xuân
Nụ hoa vàng mới nở
Chiều đông nào nhung nhớ
Đường lao xao lá đầy
Chân bước mòn hè phố
Mắt buồn vịn ngọn cây
Xuân Tha Hương của Phạm Đình Chương là một bài hát day dứt, ám ảnh tâm trí của tất cả chúng ta:
Ngày xưa xuân thắm quê tôi bao nhánh hoa đời đẹp tươi
Mẹ tôi sai uốn cây cành, vun tưới hoa mùa xinh xinh
Thời gian nay quá xa xăm, tôi đã xa nhà đầm ấm
Sống bao xuân lạnh lẽo âm thầm
Và tạm xem là cuối cùng, không thể thiếu được Ly Rượu Mừng cũng của người nhạc sĩ Hội Trùng Dương, nói lên tinh thần lạc quan, nhân bản, hòa đồng của con người sống trong một xã hội ai cũng mang niềm hy vọng vươn lên:
Ngày xuân nâng chén ta chúc nơi nơi
Mừng anh nông phu vui lúa thơm hơi
Người thương gia lợi tức
Người công nhân ấm no
Thoát ly đời gian lao nghèo khó
Nhấp chén đầy vơi chúc người người vui
Muôn lòng xao xuyến duyên đời...
Khi nghe những bài nhạc xưa của một thời đó, chúng ta mới thấm được những mất mát to lớn không gì lấy lại được để có hạnh phúc đích thực!
Không phải để người dân biết “ai thắng ai”, mà để người ta hiểu, qua lá phiếu của họ, người dân Mỹ ngày nay như thế nào!
 |
Một người đang mất hết tóc, một người tóc giả
Ghét của nào trời trao của ấy!
Tính từ đầu năm 2024 này, chỉ còn 10 tháng nữa là người dân Mỹ sẽ đi bỏ phiếu để chọn cho đất nước của mình một tổng thống mới, mà phần chắc tuy mới mà cũ - tổng thống 47 sẽ là hoặc ông 46 hoặc ông 45. Theo nhiều thăm dò dư luận, người ta tin chắc rằng bầu cử tổng thống năm 2024 sẽ là cuộc tái đấu giữa đương kim Tổng thống Joe Biden và cựu Tổng thống Donald Trump. Có nghĩa là ông Biden vẫn là sự lựa chọn bắt buộc của đảng Dân Chủ, và đảng Cộng Hòa không làm sao có thể thoát được sự kìm kẹp của Trump. Thực ra, chẳng cần thăm dò dư luận. Người bình thường cũng có thể thấy được viễn cảnh (đen tối?) này. Điều oái oăm là người dân Mỹ nói chung, phần lớn, chẳng ưa gì một cuộc tái tranh cử đụng độ giữa Biden và Trump. Và câu hỏi ám ảnh đối với nhiều người vẫn là phải chăng Biden đích thực là sự lựa chọn của cử tri Dân Chủ, và Trump là sự lựa chọn của người Cộng Hòa? Và phải chăng nền dân chủ nước Mỹ thật sự bế tắc, không tìm được lối ra nào.
Có thể còn quá sớm để kết luận!!! Tuy nhiên, trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2024, có nhiều phát hiện bổ ích chúng ta có thể học hỏi được.
Bắt đầu bằng những câu hỏi thực tế khi ta nhìn vào thực tế.
Tại sao ông Biden là sự lựa chọn của đảng Dân Chủ? Câu trả lời đơn giản: tại vì ông không cho đảng của ông cơ hội có một sự lựa chọn nào khác. Và ông cũng có cái lý của ông.
Ông là tổng thống đương nhiệm, chỉ mới có một nhiệm kỳ. Bình thường, người đương nhiệm được nhường bước, có ưu tiên tái tranh cử, ví dụ như Tổng thống Jimmy Carter, Bill Clinton, Barack Obama … phía Dân Chủ; Dwight Eisenhower, Richard Nixon, Gerald Ford, Ronald Reagan, George W.H. Bush (cha), George W. Bush (con), Donald Trump… phía Cộng Hòa. Trường hợp của ông Trump là “đặc biệt” nhất: tái tranh cử 2020 thất bại, vẫn “kiên trì” ra tranh cử 2024 một lần thứ ba để “cứu lấy nước Mỹ” – như ông nói và MAGA tin. Tổng thống Harry Truman (45-52) sau gần tám năm tại Tòa Bạch Cung có thể tái tranh cử năm 1952 (khi ông “mới” 68 tuổi), vì trong nhiệm kỳ đầu ông chỉ kế vị Tổng thống Franklin Roosevelt, nhưng ông quyết định rút lui vì mức ủng hộ của cử tri dành cho ông thấp - người Mỹ thời đó chưa hiểu hết sự thách đố của Chiến tranh Lạnh mà ông đã cảnh báo vào năm 1948 chống lại bức tường Bá Linh của bạo chúa Nga Stalin đã cai trị cả 25 năm ở Điện Cẩm Linh. Tương tự, Johnson từng tính ra lại vào năm 1968 với chương trình Đại Xã Hội đang nở rộ, nhưng vì cuộc chiến Việt Nam mà ông xem như là “bridge over roubled water” (bài hát nổi tiếng của Simon & Garfunkel) làm ông thất vọng (biến cố Tết Mậu Thân 1968), dẫn đến quyết định tuyệt vọng là mở ra “hòa đàm” với địch bất kể Miền Nam có sẵn sàng hay không, tạo cơ hội giả tạo cho cả hai tên điếm Lê Đức Thọ và Henry Kissinger được giải “Nobel hòa bình” vào năm 1969. Ngay tình mà nói, Johnson rút lui một phần cũng vì nan y: ông chết vì bệnh tim năm 1973, năm ông 65 tuổi.
Trong trường hợp Tổng thống Biden, như chúng ta đã thấy trong ba năm qua, ông là người lãnh đạo thành công – ít ra cũng vượt qua được những thử thách quyết liệt của “một thời thách đố”: chính trị dân chủ hỗn loạn trong nước với sự đe dọa nghiêm trọng của MAGA (hay quần chúng chạy theo Trump với chiêu bài “Make America Great Again”), kinh tế lạm phát và bị đe dọa bởi nạn suy thoái và thất nghiệp, và toàn cầu đang bị áp lực “trật tự mới” của hai ông trùm tân đế quốc là Vladimir Putin của Nga và Tập Cận Bình của Bắc Kinh. Tuy nhiên, chẳng phải ai cũng mở mắt nhìn sân khấu thế sự. Ngay cả một số người theo đảng Dân Chủ cũng đang làm cho Biden phát điên khi trong thăm dò dư luận quần chúng, họ trả lời “No” khi được hỏi về sự tín nhiệm ông Biden.
Bidenomics - Vượt qua những thử thách của đại dịch COVID 19 (từ Tàu lan sang Mỹ từ đầu năm 2020 nhưng người đương nhiệm Donald Trump không dám hành động vì sợ “rút dây động rừng”, ảnh hưởng đến kinh tế của ông ta) Joe Biden đã thúc đẩy kinh tế, từ suy thoái chuyển qua tăng trưởng thấy rõ (tỷ lệ tăng trưởng trong quí ba là 5.2%, mức cao nhất kể từ quí tư năm 2021), số việc làm tăng mức kỷ lục (lao động phi nông nghiệp là 167.8 triệu người vào tháng 11/2023), nạn thất nghiệp đang xuống mức thấp nhất (3.7% vào tháng 12) và lạm phát cuối cùng đã nhượng bộ (hiện ở mức 3.4%, tức giá sinh hoạt tháng 12 năm 2023 cao hơn giá tháng 12 năm 2022 là 3.4%). Trong cảm hứng, Biden gọi đường lối kinh tế của mình là “Bidenomics” - nhấn mạnh ở chỗ những chính sách, biện pháp phục hồi kinh tế nhằm vào tầng lớp trung lưu và lao động - nhất là những thành phần khó khăn nhiều nhất trong thời đại dịch: người già, người bệnh, người neo đơn và lớp trẻ. Thực ra, căn bản của Bidenomics là lý thuyết của kinh tế gia tân cổ điển John Maynard Keynes của nước Anh cách đây gần một trăm năm mà đảng Dân Chủ, từ Tổng thống Franklin Roosevelt đến Johnson sau này, vẫn xem là nền tảng của kinh tế học của đảng: chính phủ chi tiêu để tạo công ăn việc làm và đồng thời nâng đỡ một số thành phần trong xã hội chi tiêu để tạo cảm hứng tăng trưởng mới.
Dân chủ & MAGA - Biden bước vào Nhà Trắng với ý thức đầy đủ về hiểm họa MAGA mà Donald Trump đã gieo rắc hàng ngày nhằm mục đích phá hoại cơ chế dân chủ lâu đời của nước Mỹ. Khai thác triệt để “chủ nghĩa dân tộc bạch chủng Cơ Đốc giáo” (white Christian nationalism) để tạo sự ủng hộ trong khối cử tri da trắng “bình dân” (nông dân & công nhân) không tin vào những giống dân thiểu số “ngoại đạo”, Trump đã bài bác và khuyến khích sự “phân biệt đối xử” (kỳ thị) đối với người da đen, dân Latino, và với di dân, đồng thời không ngừng “tố cáo” Biden đã âm mưu bầu cử gian lận trong năm 2020 nhờ những cử tri “dân tộc thiểu số” này khiến cho Trump phải rời khỏi Tòa Bạch Ốc và không còn “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” được nữa. Nắm được ý đồ trắng trợn của Trump là thúc giục người da trắng “mộ đạo” tập họp trấn áp các nhóm thiểu số muốn hành xử các quyền dân chủ của mình, nhất là trong các mùa bầu cử Hạ Viện, Thượng viên hay cả tổng thống - cho dù phải vận dụng bạo lực súng đạn. Joe Biden đã phải hành động với sự yểm trợ, tiếp sức của cựu Tổng thống Obama trong cuộc bầu cử năm 2022, tố cáo và lên án chủ nghĩa MAGA đang tấn công vào nền dân chủ Mỹ, làm cho người dân Mỹ mất tin tưởng vào hệ thống chính trị của đất nước mình. Sự lên tiếng đấu tranh của Biden đã phần nào thành công khi đảng Dân Chủ vẫn còn giữ được thế đa số mong manh tại Thượng Viện và chỉ thua đảng Cộng Hòa cũng chỉ vài ghế mong manh trong bầu cử Hạ Viện năm 2022. Cuộc bầu cử năm 2024 tất nhiên sẽ gay go hơn nhiều vì có cả bầu cử tổng thống và Quốc Hội lưỡng viện. Bởi vậy, năm nay chúng ta sẽ thấy chẳng những một mùa tranh cử quyết liệt mà còn có thể thấy được, hiểu được cử tri Mỹ (người da trắng, da đen, Latino, người châu Á, lớp trẻ, lớp già…) sẽ thực sự hành động như thế nào trong tình thế có vẻ như hoảng loạn hiện nay.
Tái lập trật tự thế giới – Putin và Tập Cận Bình đều cùng chung ước muốn xóa bỏ trật tự thế giới do Mỹ lãnh đạo, Mỹ kiểm soát dưới thời Chiến tranh Lạnh, và Trump trong những năm còn làm tổng thống đã tích cực và công khai giúp cả hai nhà độc tài số 1 này thực hiện một phần ý đồ đó. Trump vẫn ao ước nước Mỹ có một cơ chế thế nào đó để cho ông ta có thể làm tổng thống trọn đời như những người “đối tác” ở Moscow và Bắc Kinh. Trong nhiệm kỳ, Trump đã không ngớt “đòi nợ” thương mãi và chi tiêu quốc phòng với Đức, Anh, Pháp… Ông còn thẳng Mỹ sẽ không bao giờ giúp châu Âu nữa nếu châu Âu bị tấn công, bởi vì Mỹ sẵn sàng rời bỏ khối NATO… Có điều chắc Trump cũng trấn an Putin như thế, cho nên ông ta mới có kế hoạch mở rộng đế quốc sau này. Bởi thế, trong thời gian Tổng thống Trump còn tại chức, châu Âu và khối NATO hầu như không còn nhìn mặt Trump và nước Mỹ là đồng minh lãnh đạo thời trước đây. Nhưng Biden khi lên thay thế Trump đã bắt lại nhịp cầu với những nước đồng minh truyền thống ở châu Âu. Để cho “gương vỡ lại lành”, Mỹ đã nhanh chóng phản ứng khi Putin của Nga “tưởng bở” mở ra một cuộc “hành quân đặc biệt” nhằm xâm lăng nước Ukraine lâu dài. Nhờ thế mà cuộc “hành quân ngắn ngày” này sau gần hai năm đang làm cho Nga, thay vì Ukraine, bế tắc một cách nguy hiểm. Có thể nói nhờ Mỹ mà Ukraine còn chiến đấu quyết liệt, và nhờ Ukraine mà khối châu Âu tìm lại được sự đoàn kết và tin tưởng, cho dù thử thách vẫn đang còn ở phía trước trong thời buổi trật tự thế giới đúng là đang được xác định lại.
Tuy nhiên, Joe Biden cũng mang “tai tiếng” vì những câu chuyện sau đây:
Afghanistan - Tổng thống Mỹ đã không thận trọng trong quyết định rút quân khỏi nước Hồi giáo này. Ý định rút quân bắt nguồn từ thời Donald Trump, Biden có thể hủy bỏ quyết định đó, hay tiến hành chuyện triệt thoái một cách có trách nhiệm hơn, không “đem con bỏ chợ”. Nhưng Biden đã đột ngột và vội vàng ra lệnh triệt thoái, bất kể chính phủ ở Kabul đã sẵn sàng chưa và người dân Afghanistan có thể hoảng loạn đến mức nào. Lực lượng phản loạn Taliban đã nhanh chóng tràn ngập nước này, tàn sát quân dân chế độ cũ (nhất là vì các “lãnh tụ” ở Kabul đều đã bỏ chạy), và thiết lập một chế độ Hồi giáo bạo tàn khiến cho người dân trước đây từng có ảo tưởng sẽ được sống dưới một chế độ tự do, dân chủ nay mang mối hận nghìn thu… với “đế quốc Mỹ” bỏ chạy. Chúng ta có thể liên tưởng tâm sự người Miền Nam chúng ta trước đây với người dân Afghanistan bơ vơ ngày nay. Trong cả hai trường hợp Biden đều chủ trương triệt thoái bất kể sự tồn tại của chế độ đương thời và sự an toàn và nguyện vọng người dân bản xứ.
Biên giới - Đối với “đất nước của di dân”, biên giới Mỹ-Mễ đương nhiên là chuyện dài muôn thuở. Ngay cả từ trước Đệ nhất Thế chiến, Tổng thống Mỹ thời nào cũng cần cảnh giác cao độ trước nhu cầu và khả năng của nước Mỹ đối với sự du nhập của di dân đến từ những nước Latino Trung và Nam Mỹ qua đường biên giới Mexico, cùng với hiện tình của phong trào di dân có áp lực như thế nào. Tổng thống Mỹ thời nào cũng phải sẵn sàng những biện pháp thích nghi đối phó với tình hình – thay vì ở vào tình thế trở tay không kịp. Thế nhưng xem chừng sau ba năm ở Tòa Bạch Cung, Tổng thống Biden không có chính sách biện pháp nào rõ rệt để “kiểm soát” hay nắm vững được tình hình di dân đang tràn vào Mỹ vì những chế độ ở Trung Mỹ và Nam Mỹ đang bế tắc, lúng túng hơn trên cả hai mặt kinh tế và chính trị, và Tổng thống Joe Biden không rõ ràng trong việc đóng cửa hay mở cửa, ngăn chận hay cho di dân tràn đến. Bởi thế mà chưa bao giờ như bây giờ di dân tràn ngập miền biên giới đến mức bế tắc như hiện nay.
Vũng lầy Israel - Nhiều tổng thống Mỹ trong quá khứ đã bị mắc kẹt vì chính sách bảo hộ Israel kể từ khi nước này được hình thành từ năm 1948 – cho dù vẫn bị Tel Aviv lạm dụng. Với cuộc chiến hiện nay của Israel nhằm tiêu diệt lực lượng Hamas, Mỹ đang bị sa lầy, theo nghĩa không gỡ ra được. Cuộc chiến Gaza bắt đầu từ ngày 7-10, đến nay đã hơn ba tháng, bắt đầu từ sự nổi dậy có tính khủng bố của loạn quân Hamas, nhưng cuộc chiến kéo dài do sự hiếu chiến của Thủ tướng Benjamin Netanyahu đang chủ tâm tàn sát người Palestine ở khu Gaza và kéo Mỹ vào cuộc chiến. Thay vì cẩn trọng và cưỡng lại sức ép trong chính giới Mỹ gốc Do Thái, Biden đã để cho Netanyahu giật giây, cho nên hiện nay Hoa Kỳ đang dính líu đến cuộc hải chiến trên Biển Đỏ với lực lượng Houthi được Iran yểm trợ, có Nga sau lưng. Trong khi đó, kỷ niệm 100 ngày cuộc chiến, Netanyahu tuyên bố Israel sẵn sàng đánh tới cùng để tiêu diệt Hamas và ông còn nói rõ: “Không ai có thể bảo Israel ngừng lại”. Ông ta không hề đề cập đến chủ trương hòa giải “một đất nước, hai nhà nước” và nhìn nhận những quyền lãnh thổ và chính quyền của người dân Palestine.
Biden đang điên đầu, đứng ngồi không yên vì Cộng Hòa đối lập đang buộc ông phải đóng băng các ngân sách về biên giới, Ukraine, Israel, Đài Loan… Nhưng không chỉ vì thế. Tuổi già của ông đang làm cho cử tri Dân Chủ mất phần khởi. Sự thực tại sao Biden lại muốn ra thêm một nhiệm kỳ nữa khi ông đã 82 thì chỉ có trời mới biết, nhưng sự thực cũng là ở tuổi của ông, người ta nhìn tương lai thấy bế tắc, hạn hẹp hơn là rộng mở. Thăm dò trong giới trẻ cho thấy họ không còn hứng thú trong chuyện ủng hộ Biden, cũng như cử tri da đen, Latino… bất mãn chính sách biên giới và sự ưu đãi người Do Thái của Biden. Nên hiểu rằng hiện ở Mỹ có ít nhất 3.5 triệu di dân Hồi giáo. Thánh Allah đang thúc giục họ xuống đường không ngừng… Ngoài ra, nếu Biden không nhức đầu về những chuyện tai tiếng của cậu quí tử Hunter Biden thì đúng là chuyện lạ. Cho nên mới có tin rằng nếu Trump có “mệnh hệ” nào trong các phiên tòa hiện nay thì Biden sẵn sàng nhường chỗ cho một ứng cử viên Dân Chủ khác. Người ta vẫn nghĩ rằng các ứng cử viên Cộng Hòa như Nikki Haley, Ron DeSantis… quá yếu nên chăng có cơ hội nào – ngoại trừ công lý nước Mỹ lên tiếng.
Tuy nhiên, những quan sát viên bi quan vẫn nghĩ rằng trong 10 tháng tới, Donald Trump sẽ vẫn “bình chân như vại”. Dễ dãi thì ta nói đúng là “cái số của chàng”. Không nói đến thời gian trước khi ông ta làm tổng thống, trong bốn năm tại Nhà Trắng, ông ta đạt kỷ lục với hai lần Quốc Hội “luận tội” (impeachment), thế nhưng ông ta đều thoát cả. Hiện nay ông ta lại lập kỷ lục mới với năm vụ án: (i) “lạm dụng nam quyền” với nhà báo Jean Carroll; (ii) Trump Organization làm ăn gian xảo, trốn thuế, lừa bịp ngân hàng cho vay; (iii) lạm quyền tổng thống dù đã ra đi để thao túng hồ sơ công; (iv) âm mưu tổ chức bầu cử gian lận tại quận Fulton, Georgia, và; (v) tổ chức bạo loạn ngày 6-1 tại Tòa Quốc Hội Capitol Hill để đảo ngược kết quả bầu cử tổng thống. Thế nhưng xem chừng hệ thống pháp lý của Mỹ quá coi trọng quyền bào chữa của bị cáo cho nên bị lạm dụng mà không dễ gì thoát ra được. Trump không ngại đổ tiền của (có phải của ông ta đâu, toàn là tiền của bá tánh, quyên góp của “tín đồ” MAGA) để thuê mướn luật sư để chạy tội. Mà luật sư nói gì chẳng được, ví dụ như khẳng định “quyền tổng thống cho ông ta được đặc miễn trong bất cứ vụ án nào – ngay cả chuyện cho người đi thủ tiêu những đối thủ của mình!!!”
Trừ phi tòa án kết tội ông ta từ nay đến ngày bầu cử, đó là chuyện hầu như không thể xảy ra với thủ tục “câu giờ”, kiện cáo, kháng cáo kéo dài lên tới Tối cao Pháp viện – nơi có 9 thẩm phán thì Trump có đến 3 người do ông ta cấy vào, ngoài 3 người gốc gác từ các tổng thống Cộng Hòa trước đây. Hầu như chắc chắn, ông sẽ vẫn là ứng cử viên của Cộng Hòa trong bầu cử năm nay. Trump nay có vẻ rất lý thú được ra tòa, vì ông ta xem đó như là những cơ hội vận động tranh cử miễn phí, và tác động mạnh mẽ với cử tri của mình. Ông càng có dịp lên tiếng hùng hồn, hung hãn kết án Biden “phá hoại dân chủ”, thóa mạ đảng Dân Chủ đi theo con đường “cộng sản, xã hội chủ nghĩa”, ve vuốt cử tri Cộng Hòa MAGA đang ra sức “làm cách mạng”, và đưa ra những lời hứa phản dân chủ như trả thù, đóng cửa biên giới, bỏ tù người đối kháng, làm cho nước Mỹ vĩ đại như cũ bằng cách nước Mỹ không chơi với ai hết… Ông ta rất cần tranh cử và thắng cử để cho khi đã trở lại Nhà Trắng, ông sẽ cho đóng lại các vụ án này bằng cách này hay cách khác, trong đó quyền tự ân xá cho mình… Ông ta tin tưởng khối cử tri MAGA sẽ ngày càng tin ông và ngày càng lớn mạnh - qua kinh nghiệm của những lãnh tụ phát xít trước đây như Hitler, Mussolini, và cả phát xít thời nay như Putin. Khi Biden nói, cử tri của ông không mấy bận tâm; khi Trump nói, khối cử tri MAGA ngày càng tin tưởng, vững mạnh. Vấn đề chính là ở chỗ: khối cử tri MAGA vẫn xem Trump là lối thoát độc nhất cho nước Mỹ của người da trắng Cơ Đốc giáo đang muốn “giành lại” đất nước cho mình – như những năm thế kỷ 19-20.
Cuộc bầu cử sắp đến sẽ cho chúng ta cơ hội để hiểu thực sự khối cử tri MAGA vững mạnh, đông đảo đến thế nào, khả năng của MAGA kiểm soát đảng Cộng Hòa đến chừng nào, và cuối cùng thì khối Cộng Hòa dân cử tại lưỡng viện Quốc Hội sẽ MAGA đến mức nào.
Mặt khác, chúng ta cũng sẽ thấy những thăm dò dư luận quần chúng hiện nay đáng tin ở mức độ nào. Cử tri Dân Chủ và độc lập sẽ mạnh đến mức nào. Liệu họ có ý thức họ không có sự lựa chọn và phải tích cực đi bỏ phiếu như lời Biden cảnh báo “Mỗi lá phiếu là một viên gạch xây dựng nền dân chủ”. Liệu họ có thấy được sự đe dọa của MAGA để “rủ nhau đi bầu”, thể hiện ý thức tranh đấu của mình. Hay chán nản, tiêu cực ở nhà, và nhường sân chơi cho phía bên kia mà không thấy được tai họa khủng khiếp trước mắt cho đất nước.
Bởi vậy, kết quả và những tường trình về động thái của cử tri trong bầu cử vào tháng 10 này sẽ cho chúng ta thấy chính trị Mỹ trong những năm sắp đến sẽ ảm đạm hay tươi sáng thế nào!
Donald Trump như Goliath! Joe Biden như David! Liệu David lần này có thắng được Goliath chăng?
Hoàng Ngọc Nguyên
