Kandy Wong ngày 29.01.2023 SCMP
- Châu Âu gần như phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc đối với các khoáng sản quan trọng trong nhiều năm, nhưng một mỏ khoáng sản hàng triệu tấn mới được khai thác ở Thụy Điển có thể giúp giảm bớt sự phụ thuộc đó;
- Sự khám phá mới xuất hiện khi Liên minh châu Âu đang tìm cách rời xa Trung Quốc bằng cách cải tổ lại chuỗi giá trị, nhưng tác động môi trường vẫn còn lớn.
 |
| Một mỏ oxit đất hiếm khổng lồ đã được phát hiện gần mỏ sắt này thuộc sở hữu của công ty Thụy Điển LKAB. Ảnh: AFP |
Việc phát hiện ra mỏ oxit đất hiếm được biết đến lớn nhất châu Âu trong tháng này - ước tính hơn 1 triệu tấn - ở vùng cực bắc của Thụy Điển đã làm dấy lên hy vọng giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với các nguyên liệu thô quan trọng.
Theo Alicia Garcia-Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại Natixis, Trung Quốc chiếm 60% lượng đất hiếm được khai thác trên thế giới và sự thống trị thị trường của nước này “quan trọng nhất” là về nhà máy lọc dầu. Ví dụ, Trung Quốc nắm giữ 90% công suất chế biến khoáng sản đối với coban, lithium và niken.
“Vì vậy, [Liên minh Châu Âu] cần hạ thấp các tiêu chuẩn môi trường đối với nhà máy lọc dầu hoặc tìm những nơi khác để lọc dầu,” bà nói thêm.
Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới trong tháng này, bà Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy ban Châu Âu, đã kêu gọi tạo sân chơi bình đẳng bằng cách “giảm thiểu rủi ro, thay vì tách rời ” khỏi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Thừa nhận rằng châu Âu phụ thuộc “98%” vào Trung Quốc đối với các khoáng sản quan trọng trong quá trình chuyển đổi năng lượng sạch, bà cũng nhấn mạnh sự khác biệt của Liên minh châu Âu với cách tiếp cận của Hoa Kỳ về thương mại với Trung Quốc.
Đất hiếm dùng để làm gì?
Francoise Nicolas, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Châu Á của Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, giải thích đất hiếm là khoáng chất “thiết yếu” để sản xuất ô tô điện và tua-bin gió, và Liên minh Châu Âu vẫn phụ thuộc nhiều vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
Ngoài các ứng dụng của nó trong phát triển năng lượng sạch, đất hiếm còn chứa các nguyên tố quan trọng được sử dụng trong thiết bị quốc phòng.
Một ấn phẩm vận động quân sự của Hoa Kỳ, Tạp chí Lực lượng Hàng không & Không gian, lưu ý cách các nguyên tố đất hiếm được sử dụng rộng rãi trong nam châm để dẫn đường cho tên lửa; động cơ ổ đĩa được lắp đặt trong máy bay và xe tăng; thông tin liên lạc vệ tinh và hệ thống radar.
Ấn phẩm cho biết: “Những yếu tố này từng đến từ Hoa Kỳ. “Từ những năm 1960 đến những năm 1980, Mỹ là quốc gia dẫn đầu thế giới về khai thác và sản xuất đất hiếm. Điều này không còn là trường hợp nữa."
Xem Video:
Tại sao khoáng sản đất hiếm rất quan trọng?
Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự đoán rằng họ sẽ cần lượng khoáng sản đầu vào nhiều hơn gấp sáu lần vào năm 2040, so với hiện nay, khi các quốc gia chạy đua để đạt được mục tiêu không phát thải ròng vào năm 2050.
Patrik Andersson, một nhà phân tích tại Trung tâm Trung Quốc Quốc gia Thụy Điển, lưu ý rằng việc khai thác khoáng sản đất hiếm chỉ là bước đầu tiên trong chuỗi cung ứng.
Ông giải thích: “Các khoáng chất được khai thác tại mỏ phải được xử lý thành các vật liệu và sản phẩm tiên tiến, chất lượng cao mà ngành sản xuất châu Âu yêu cầu. Đối với Thụy Điển và các nước châu Âu khác, nút cổ chai chính không nằm ở thượng nguồn mà là ở khu khai thác. Đó là hạ nguồn, tại quá trình xử lý và sản xuất hàng hóa có chứa các nguyên tố đất hiếm.”
Những vật liệu và sản phẩm này – cần thiết cho “quá trình chuyển đổi xanh” của châu Âu – là những gì mà EU cho là “quan trọng”, ông nói thêm rằng “sự thống trị của Trung Quốc càng trở nên lớn hơn khi bạn càng đi sâu vào chuỗi cung ứng”. Ông cũng lưu ý cách nam châm đất hiếm thường được sử dụng trong động cơ xe điện, tua-bin gió và ổ cứng máy tính.
Trữ lượng khoáng sản khổng lồ mới có thể làm giảm sự phụ thuộc của châu Âu vào đất hiếm từ Trung Quốc không?
Nicolas tại Viện Quan hệ Quốc tế của Pháp cho biết việc phát hiện ra một trữ lượng đất hiếm khổng lồ như vậy ở châu Âu “có thể trở thành một yếu tố thay đổi cuộc chơi” vì nó có thể giúp EU giảm bớt sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc.
“Điều đáng nhấn mạnh ở đây là vấn đề không phải là tách khỏi Trung Quốc, mà chỉ đơn giản là giảm thiểu những gì được coi là tình trạng phụ thuộc quá mức và là nguồn gốc của sự tổn thương,” bà nói.
Đồng tình với Nicholas, Garcia-Herrero của Natixis nói rằng “đây không phải là tách rời, mà là đa dạng hóa thành công”, vì Liên minh châu Âu đã giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc bằng cách cải tổ lại các bộ phận trong chuỗi giá trị của mình.
Tuy nhiên, quan điểm của Andersson là có “ý chí chính trị rõ ràng” ở châu Âu đối với việc tách một phần hoặc có chọn lọc khỏi Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ.
“EU muốn duy trì quan hệ thương mại mạnh mẽ và lành mạnh với Trung Quốc, nhưng họ cũng lo ngại về rủi ro phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ Trung Quốc trong một số lĩnh vực, cũng như về việc thiếu đi có lại trong thực tiễn thương mại và đầu tư,” ông nói thêm. .
Nhưng như Nicholas đã chỉ ra, phải mất ít nhất 10 đến 15 năm trước khi đất hiếm được khai thác ở Thụy Điển tung ra thị trường.
Bà giải thích: “Việc thăm dò địa điểm sẽ không bắt đầu trong nhiều năm, ngay cả khi giấy phép được cấp rất nhanh. “Hơn nữa, toàn bộ dự án có khả năng phải đối mặt với sự phản đối do tác động có hại cho môi trường và xã hội của nó.”
