Bình luận về chủ đề của Truyện Kiều

Buồn trông cửa bể chiều hôm 

Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa? 

Buồn trông ngọn nước mới sa 

Hoa trôi man mác biết là về đâu?

Kiệt tác Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du (1766 - 1820, 54 tuổi) là một truyện thơ dài kể về cuộc sống gian truân và bất hạnh của Thúy Kiều, một người đẹp tài sắc vẹn toàn.

 

Truyện Kiều được phổ biến rộng rãi trong văn học Việt Nam mãi cho đến ngày nay với vô số tranh luận về bản gốc chữ Nôm, bản viết bằng kiểu chữ a b c ngày nay, kể cả các bản dịch qua tiếng Anh, Pháp, v.v.

 

Bài bình luận này nhằm minh xác một số điểm then chốt về Truyện Kiều, trong đó lấy 6 câu đầu tiên được dùng làm chủ đề/talking point/through-line cho suốt cuốn Truyện Kiều để cứu xét.

 

傳翹 - 阮攸: Truyện Kiều - Nguyễn Du

Phạm Văn Bân Fàn Wénbīn,范文彬- April 21, 2023

‘Chế độ nô lệ hiện đại’ tại Congo chạy điện cho nền kinh tế pin có-thể-sạc-lại như thế nào

‘Chế độ nô lệ hiện đại’ tại Congo chạy điện cho nền kinh tế pin có-thể-sạc-lại như thế nào

February 1, 202312:38 PM ET

Dịch và bổ sung cước chú: Phạm Văn Bân Fàn Wénbīn,范文彬- February 04, 2023

Dẫn nhập của người dịch:

Cobalt là chất kim loại có rất nhiều công dụng nhưng nổi bật nhất là ứng dụng làm pin có-thể-sạc lại cho smartphone, máy điện toán và xe ô-tô chạy bằng điện.

Theo Wikipedia, tên gọi Cobalt (cobalt) phát xuất xứ từ tiếng Đức kobalt hoặc kobold, nghĩa là linh hồn của quỷ dữ. Tên này do những người thợ mỏ đặt ra vì nó mang tính độc hại, gây ô nhiễm môi trường, và làm giảm giá trị những kim loại khác, như nickel. Những nguồn khác thì lại cho rằng tên gọi phát sinh từ những người thợ mỏ bạc vì họ tin rằng cobalt được đặt ra bởi kobolds là những người đã từng đánh cắp bạc. Một vài nguồn khác cho rằng tên gọi có xuất xứ từ tiếng Hy Lạp kobalos, nghĩa là ‘mỏ,’ và có thể có nguồn gốc chung với kobold, goblin, và cobalt.

Georg Brandt (1694-1768) là khoa học gia đã chứng minh rằng Cobalt là nguồn gốc tạo ra màu xanh dương trong thủy tinh. Đúng ra, Cobalt đã được biết đến từ thời xưa thông qua những hợp chất để làm cho thủy tinh và gốm sứ có màu xanh dương đậm. Cobalt đã được khám phá trong tác phẩm điêu khắc Ai-cập, đồ trang sức Ba-tư từ thiên niên kỷ thứ ba B.C., trong tàn tích của Pompeii, bị phá hủy vào năm A.D. 79 và tại Trung quốc, có niên đại từ triều đại nhà Đường (618–907) và triều đại nhà Minh (1368–1644).

Cộng hòa Dân chủ Congo/Democratic Republic of Congo (DRC) là nước sản xuất và có trữ lượng nhiều nhất; tất cả nước khác trên toàn thế giới cộng lại vẫn không bằng DRC. Theo U.S. Geological Survey, dưới đây là thống kê sản lượng Cobalt trên thế giới vào năm 2017:

https://www.usgs.gov/centers/national-minerals-information-center/cobalt-statistics-and-information

Một người đào mỏ thủ công mang một bao quặng tại mỏ thủ công Shabara gần Kolwezi, DRC,  vào ngày Oct. 12, 2022.

Điện thoại thông minh, máy điện toán và xe ô-tô điện có lẽ là biểu tượng của thế giới hiện đại, nhưng Siddharth Kara nói rằng pin có-thể-sạc-lại của chúng thường được chạy điện bởi cobalt được đào lên bởi công nhân lao động trong điều kiện giống-như-nô-lệ tại Cộng hòa Dân chủ Congo/Democratic Republic of Congo (DRC).

Kara, một người của Harvard’s T.H. Chan School of Public Health và của Kennedy School, đã nghiên cứu về chế độ nô lệ hiện đại, nạn buôn người và lao-động-trẻ-em trong hai thập niên. Ông nói rằng mặc dù DRC có trữ lượng Cobalt nhiều hơn tất cả phần còn lại của thế giới cộng lại, nhưng không có thứ gọi là chuỗi cung ứng Cobalt “sạch”/“clean” supply chain of cobalt từ quốc gia này. Trong cuốn sách mới của ông, Cobalt Red/Cobalt Đỏ Cobalt, Kara viết rằng phần lớn Cobalt của DRC đang được đào lên bởi những người được gọi là thợ mỏ “thủ công” - tức là những người lao động tự do làm công việc cực kỳ nguy hiểm chỉ với số tiền tương đương vài đô-la một ngày.

Cobalt Red là một loại khoáng chất thứ cấp màu đỏ, CO3(AsO4)2·8H2O, được dùng để tạo màu cho thủy tinh, và tất nhiên cho nhiều thứ khác như bài phỏng vấn đã đăng.

Kara nói: “Bạn phải tưởng tượng đi lòng vòng quanh một số khu vực đào mỏ này và quay đồng hồ của chúng ta ngược về hàng thế kỷ.” Người ta đang làm việc trong những điều kiện dưới-phẩm chất-con-người, bị áp bức, và hạ nhục/subhuman, grinding, degrading conditions. Họ dùng cuốc, xẻng, thanh thép để chặt và đào đất trong các rãnh và hố và đường hầm để thu nhặt Cobalt và cung cấp cho chuỗi cung ứng chính thức.”

Kara nói ngành kỹ nghệ khai thác mỏ đã tàn phá quang cảnh của DRC. Hàng triệu cây cối đã bị đốn xuống, không khí xung quanh mỏ bị mù mịt với bụi và đá sỏi, và nước bị ô nhiễm bởi các chất thải độc hại từ diễn trình khai thác mỏ. Hơn nữa, ông nói, "Cobalt rất độc hại nếu chạm vào và hít thở - và có hàng trăm nghìn người dân Congo nghèo khổ chạm vào và hít thở Cobalt ngày này qua ngày khác. Những bà mẹ trẻ đèo con trên lưng, tất cả đều hít thở loại bụi Cobalt độc hại này.”

Cobalt được dùng trong việc sản xuất hầu hết loại pin lithium ion có-thể-sạc-lại được dùng trên thế giới hiện nay. Và trong khi người bên ngoài DRC phân biệt giữa Cobalt được khai thác bởi các công ty khai thác kỹ nghệ có kỹ thuật cao của DRC và Cobalt được đào bởi những thợ mỏ thủ công, Kara nói rằng cả hai về căn bản chồng chéo lẫn nhau.

Ông nói: “Có sự nhiễm-độc-chéo hoàn toàn giữa Cobalt có nguồn gốc từ máy đào kỹ nghệ và Cobalt do phụ nữ và trẻ em đào bằng tay không. Hầu hết các mỏ kỹ nghệ đều có những thợ mỏ thủ công công làm việc, đào trong và xung quanh mỏ, đưa Cobalt vào chuỗi cung ứng chính thức.”

Kara thừa nhận vai trò quan trọng của Cobalt trong các thiết bị kỹ thuật và trong diễn trình chuyển đổi qua các nguồn năng lượng bền vững. Thay vì từ bỏ hoàn toàn Cobalt, ông nói rằng người ta nên tập trung vào việc chấn chỉnh chuỗi cung ứng.

Ông nói: “Chúng ta không nên chuyển sang dùng xe ô-tô điện với cái giá phải trả là con người và môi trường của một trong những nơi nghèo khổ và bị áp bức nhất trên thế giới. Kết cuộc của chuỗi cung ứng, nơi hầu hết tất cả Cobalt trên thế giới xuất phát từ đó, là một màn trình diễn kinh hoàng.”

Khoảng 20,000 người làm việc tại mỏ thủ công Shabara ở DRC, theo ca 5,000 người trong suốt  ca mà không gián đoạn.1 DRC đã sản xuất khoảng 74% Cobalt của thế giới vào năm 2021. 

Junior Kannah /AFP via Getty Images

Các điểm nổi bật của cuộc phỏng vấn:

Về cách các mỏ Cobalt “thủ công” tiếp tục hoạt động tại DRC - mặc dù là bất hợp pháp

Về mặt kỹ thuật, theo luật, không được tiến hành khai thác mỏ theo cách thủ công tại bất cứ mỏ kỹ nghệ nào. Tuy nhiên, lạ thay, 2 tại hầu hết mỏ kỹ nghệ, có một số hoạt động khai thác mỏ theo "at a time": trong suốt một thời gian mà không dừng hoặc gián đoạn: cách thủ công đang tiến hành. Trong một số trường hợp, chủ yếu lại là khai thác theo cách thủ công. Và lý do chính là cách trả lương bằng tiền-mặt-tối-thiểu để thúc đẩy sản xuất. Ý tôi là, hãy  tưởng tượng bạn đang ở một nơi trên thế giới, nơi có hàng triệu người hầu như không kiếm được  một hoặc hai đô-la mỗi ngày, những người nghèo khổ do bị áp bức và sẽ chấp nhận hầu hết mọi  sự sắp đặt lao động chỉ để sống còn. Vậy, bạn tống họ vào một cái hố chật hẹp, nhồi nhét họ cùng  với 10,000 người khác và trả cho họ vài đô-la, và họ sẽ sản xuất hàng nghìn tấn Cobalt mỗi năm  mà gần như không trả tiền lương. Và vì vậy điều đó không hợp pháp, nhưng đang xảy ra.

Về lý do tại sao những điều kiện này ngang bằng với chế độ nô lệ 

Hãy tưởng tượng toàn thể dân chúng không thể sống sót nếu không sục sạo trong điều kiện nguy hiểm để kiếm một hoặc hai đô-la mỗi ngày. Không có cách nào khác ở đó. Các mỏ đã khống chế tất cả mọi chuyện. Hàng trăm nghìn người đã phải tản cư bởi vì làng xã của họ đơn giản bị bị san phẳng để nhường chỗ cho các khu khai thác mỏ rộng lớn. Vì vậy, bạn có những người không có cách nào khác, không có nguồn thu lợi tức nào khác, không có kế sinh nhai. Bây giờ, hãy thêm vào đó là mối đe dọa trong nhiều trường hợp lực lượng vũ trang áp lực người ta đào bới, cha mẹ phải quyết định đau đớn, ‘Tôi cho con đi học hay chúng tôi phải ăn hôm nay?’ Và nếu họ chọn cái ăn, điều đó có nghĩa là mang tất cả con cái của họ vào những cái hố độc hại này để đào bới chỉ để kiếm thêm 50 xu hoặc một đô-la mỗi ngày, điều đó có thể có nghĩa là có sự khác biệt giữa việc ăn hay không. Vì vậy, trong thế kỷ 21st, đây là chế độ nô lệ hiện đại. Đó không phải là chế độ sở hữu nô lệ 5 từ thế kỷ 18th, nghĩa là bạn có thể mua bán con người và có quyền sở hữu đối với một người như là tài sản. Nhưng mức độ hạ nhục, mức độ bóc lột là ngang bằng với chế độ nô lệ của thế giới thời xưa.

Một thợ mỏ thủ công cầm một viên đá Cobalt tại mỏ thủ công Shabara ở DRC.
Junior Kahhah/AFP via Getty Images

Về nguy hiểm sập hầm mỏ thủ công

Tôi đã nói chuyện với nhiều gia đình có con cái, chồng, vợ đã gánh chịu các thương tật khủng khiếp. Thông thường, khi đào bới ở những hố lộ thiên lớn hơn này thì vách tường của hố sẽ bị sập. Hãy tưởng tượng một núi sỏi đá cứ thế lở xuống đè lên con người, dập nát chân tay, xương sống. Tôi đã gặp những người bị cắt cụt chân, những người mang thanh kim loại ở nơi từng là chân của họ. Và điều tồi tệ nhất là những gì xảy ra trong diễn trình đào trong đường hầm. Có lẽ có khoảng từ 10,000 đến 15,000 đường hầm được đào bằng tay bởi thợ mỏ thủ công. Không có đường hầm nào có giá đỡ, trục thông gió, chốt đá, hay bất cứ thứ gì tương tự. Và những đường hầm này luôn luôn sập xuống, chôn sống tất cả người ở dưới đó, kể cả trẻ em. Đó là một cái chết khủng khiếp gần như không thể tưởng tượng được. Vậy mà tôi đã gặp những bà mẹ đấm ngực trong đau đớn, kể về những đứa con của họ đã bị chôn sống trong một vụ sập hầm. Và những câu chuyện này không bao giờ lộ ra khỏi Congo. Người ta đơn giản là không biết những gì đang xảy ra dưới đó.

Về việc buôn bán trẻ em để làm việc trong mỏ

‘Cobalt Đỏ’ mô tả ‘màn trình diễn kinh hoàng’ về khai thác nguyên tố Cobalt tại DRC

Máu của dân Congo cung cấp điện cho đời sống chúng ta như thế nào

Cần phải làm ra tiền ở mọi ngóc ngách và mọi chiều hướng. Và bạn có những lực lượng dân quân này. Đôi khi chúng được gọi là biệt kích và chúng sẽ bắt cóc trẻ em, buôn bán trẻ em, tuyển dụng trẻ em từ các vùng khác của Congo. Tôi đã gặp những đứa trẻ đến từ xa hàng trăm dặm và đã được đưa qua các mạng lưới dân quân xuống đến các mỏ Cobalt đồng để đào bới. Và khi chúng đào và kiếm được một hoặc hai đô-la thì đó là nguồn tiền tài trợ cho các nhóm dân quân này. Vì vậy, trẻ em là đối tượng bị bóc lột nặng nề nhất trong tất cả những người ở dưới mỏ. Họ là những người dễ bị hại nhất và thường bị buôn bán và bóc lột trong một số trường hợp trong những hoàn cảnh rất bạo lực.

Tham nhũng của chính phủ khiến ngăn chặn thay đổi

Tham nhũng là một phần lớn của vấn đề. Đó là những gì giúp rất nhiều cho sự lạm dụng này được dai dẳng. Và vấn đề là, hãy tưởng tượng đến Congo. Đó là một quốc gia bị chiến tranh tàn phá, nghèo khổ đến tận cùng, gánh chịu nhiều thế hệ bị cướp bóc và lùng sục để cướp từ hàng thế kỷ trước, đến nay là nạn buôn bán nô lệ. Và vì vậy, khi các kinh doanh lớn ngoại quốc vung vẩy những khoản tiền lớn thì không cần phải tưởng tượng quá lâu để thấy rằng sẽ có tham nhũng ...Tổng Thống được bầu cử dân chủ đầu tiên của Congo [vào năm 1960], Patrice Lumumba, cam kết rằng nguồn tài nguyên và khoáng sản vô cùng phong phú của đất nước sẽ được dùng cho ích lợi ích của dân chúng sống ở đó. Và trong một thời gian ngắn, trong vòng sáu tháng, ông bị truất phế, bị ám sát, bị chặt thành từng mảnh, bị hòa tan trong acid và bị thay thế bằng một tay độc tài đẫm máu, một tay độc tài tham nhũng, và là tay sẽ giữ cho khoáng sản tuôn chảy đúng hướng. Vì vậy, nếu bạn không làm theo ý 6 của những người môi giới quyền lực ở đầu não và của Miền Bắc Bán cầu/Global North, 7 thì Patrice Lumumba đã cho thấy kết quả như thế nào, điều gì sẽ xảy ra. Và tôi nghĩ đó cũng là một phần của bài học này mà chúng ta cần hiểu về mặt lịch sử, khi chúng ta nói về những thứ như tham nhũng.

Làm thế nào mà Trung quốc sở hữu hầu hết các mỏ kỹ nghệ tại Congo

Trung quốc đã chiếm độc quyền 8 thị trường Cobalt toàn cầu trước khi bất cứ ai biết chuyện gì đang xảy ra. Chuyện này quay trở lại năm 2009 dưới thời tổng thống trước đó tại Congo, JosephKabila. Ông ấy ký một thỏa thuận nhượng quyền khai thác mỏ cho chính phủ Trung quốc để đổi lấy sự hỗ trợ phát triển, cam kết xây dựng đường sá và một số phòng khám y tế công cộng, trường học, bệnh viện, những thứ tương tự như vậy - và điều đó đã mở ra cánh cửa. Trước khi bất cứ ai biết chuyện gì đã xảy ra, các công ty Trung quốc đã nắm quyền sở hữu 15 trong số 19 nhượng quyền khai thác đồng-Cobalt kỹ nghệ chính yếu tại Congo. Vì vậy, họ khống chế việc đào mỏ trên mặt đất. Và không chỉ vậy, họ khống chế chuỗi cun gứng đến tận mức pin. Họ có khoảng 70, 80% thị trường Cobalt tinh chế và có thể là một nửa thị trường pin.

Cuốn sách trước đây của Siddharth Kara Buôn bán tình dục: Bên trong sự kinh doanh nô lệ hiện đại, đã được Giải thưởng sách Frederick Doulass năm 2010, được thưởng cho cuốn sách hay nhất viết bằng tiếng Anh về chế độ nô lệ hoặc bãi bỏ (tập quán nô lệ).

Về việc chứng kiến đau khổ và chấn thương

Có một số sự kiện để lại ấn tượng mãi mãi trong tôi đến nỗi chúng chúng sẽ ập đến với tôi như một nỗi kinh hoàng, và điều đó thật là khó khăn. Tôi chỉ hy vọng tôi đã mô tả chính xác cho các câu chuyện đó và cho những người đã chia sẻ bi kịch của họ với tôi, chia sẻ những bi kịch đó một cách can đảm với tôi. Tôi chỉ muốn tiếng nói của họ [vang] đến thế giới và sau đó thế giới sẽ quyết định phải làm gì với sự thật và lời chứng của dân chúng Congo. Nhưng nếu tôi đã mô tả chính xác một số chuyện để mang tiếng nói đó vào trong một thế giới có thể rất khó hoạt động được nếu không có sự chịu đựng đau khổ của dân chúng Congo, thì tất cả đều xứng đáng. Ngay cả các cơn ác mộng và nỗi kinh hoàng, tất cả đều xứng đáng.


Sam Briger và Joel Wolfram thực hiên và biên tập cuộc phỏng vấn này để phát hành. Bridget Bentz, Molly Seavy-Nesper và Gisele Grayson điều chỉnh cho phù hợp với web.

---

Bản gốc tiếng Anh:

How ‘modern-day slavery’ in the Congo powers the rechargeable battery economy

Cách ăn kiểu Mỹ này có thể cộng thêm 10 năm cho đời sống của bạn

Những người sống-lâu-nhất trên Trái đất tuân theo điều mà tác giả Dan Buettner gọi là cách ăn vùng-xanh - và nay, ông đã tìm thấy nhiều cách ăn hơn nữa tại Mỹ.

Dịch và bổ sung cước chú: Phạm Văn Bân Fàn Wénbīn,范文彬- January 21, 2023

Dẫn nhập của người dịch: 

In March 2000, Michel Poulain and Giovanni Mario Pes, là hai người nghiên cứu về tuổi thọ tại Sardinia, giới thiệu từ ngữ blue zone/vùng xanh cho một khu vực có tuổi thọ phi thường tại Sardinia  và sau đó, dùng từ ngữ này trong khảo cứu vào năm 2004. 

Năm 2004, Dan Buettner quyết tâm khám phá những phong cách sống và môi trường đặc biệt đã  dẫn đến sống lâu nhất, khỏe mạnh nhất. Ông xác định rằng thế giới có 5 vùng xanh: Okinawa,  Japan; Sardinia, Italy; Nicoya, Costa Rica; Icaria, Greece; và Loma Linda, California, Mỹ.

Biểu đồ Venn về dưới đây tóm lược các đặc điểm về trường thọ từ Okinawa, Sardinia và Loma  Linda:

“Tính toán về lão-hóa cho chúng ta hai chọn lựa: Chúng ta có thể sống một cuộc đời ngắn hơn với  nhiều năm tàn tật hơn, hoặc chúng ta có thể sống lâu nhất có-thể-được với ít năm tồi tệ nhất. Như  những người bạn trăm tuổi của tôi đã cho tôi thấy, sự chọn lựa phần lớn phụ thuộc vào chính chúng  ta.” - Dan Buettner

Buettner đã xuất hiện trên The Today Show, Oprah, NBC Nightly News, và Good Morning  America, đồng thời có các bài phát biểu quan trọng tại TEDMED, Bill Clinton’s Health Matters  Initiative, và Google Zeitgeist. Bài phát biểu của ông vào tháng January 2018 tại World Economic  Forum tại Davos đã được chọn là “một trong những bài phát biểu hay nhất của Davos.

Để mô tả khái niệm về vùng-xanh của Mỹ, nghệ sĩ Luisa Rivera cho biết bà “tập trung vào bàn  tay của đối tượng như là một cử chỉ đòi lại các thức ăn của tổ tiên, trong khi các thói quen ăn  uống được tượng trưng bằng cái nĩa.” Bà bao gồm các loại rau, trái cây và thực vật bản địa  “như là một cách để nhận ra nguồn gốc và các khía cạnh ngày càng phát triển của văn hóa thực phẩm.

Bí quyết để sống thêm 10 năm là cái gì? Không bao giờ chỉ là một điều. Thay vì vậy, đó là một tập hợp của các yếu tố môi trường củng cố lẫn nhau và khiến mọi người làm những điều đúng theo phản xạ và tránh những điều sai trong thời gian đủ lâu để không phát triển các bệnh mãn tính. Trong 20 năm qua viết cho National Geographic, tôi đã nhận ra và nghiên cứu những khu vực có người sống lâu nhất trên thế giới, mà tôi gọi là vùng-xanh. Những nơi này - Okinawa, Nhật; Sardinia, Italy; Ikaría, Greece; Nicoya, Costa Rica; và các cộng đồng Seventh-day Adventist ở Loma Linda, California - có nhiều người sống trên trăm tuổi nhất và tuổi thọ trung niên cao nhất. Tại sao? Cư dân sống một đời sống có mục đích, trong môi trường có thể đi bộ giúp mọi người luôn năng động và kết giao xã hội một cách tự nhiên. Và họ ăn một cách ăn chủ yếu là thực phẩm nguyên chất/whole foods 1 có nguồn gốc từ thực vật.

Vào năm 2019, khi đại dịch COVID bộc phát, nhiếp ảnh gia David McLain và tôi ấp ủ ý nghĩ tìm kiếm một cách ăn uống vùng xanh của người Mỹ. Nghĩ rằng ông bà cố của chúng ta có thể đã ăn uống tương tự như những người ở vùng-xanh ban đầu, chúng tôi tìm kiếm các cuộc khảo sát về cách ăn uống đã được thực hiện vào đầu thập niên 1900s. Trong thất vọng, chúng tôi tìm thấy rằng tổ tiên của chính chúng tôi (những người nhập cư từ miền Bắc và Trung Âu châu) đã mang theo bò, heo và dưa chua với họ.

Quyết tâm tìm kiếm những món ăn truyền thống của các nền văn hóa khác, người bản địa và người nhập cư, đã mang đến bàn ăn của người Mỹ, chúng tôi đi khắp đất nước để tìm những người có thể cho chúng tôi biết về những món ăn này.

Đây là những gì chúng tôi khám phá ra: Có một cách ăn uống khác của người Mỹ, một cách ăn uống thực sự có thể làm tăng tuổi thọ của bạn lên đến 10 năm và, trong một số trường hợp, đẩy lùi bệnh tật. Đó không phải là cách ăn uống kỳ quái được phát minh bởi một bác sĩ ở South Beach, hay bới một người tiếp thị cách ăn paleo, hay bởi một người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Cách ăn này được phát triển bởi những người Mỹ bình thường, có giá cả rất phải chăng, bền vững và có lượng khí thải carbon thấp hơn so với cách ăn nhiều thịt. Quan trọng nhất, cách ăn này lành mạnh và ngon miệng, được phát triển qua nhiều thế kỷ bằng cách kết hợp các hương vị từ Cựu Thế giới và Tân Thế giới theo những cách khéo léo và duy nhất của Mỹ.

THỰC PHẨM CỦA TỔ TIÊN 

Tác giả Dan Buettner khám phá cách ăn uống kéo dài tuổi thọ đã-bị-mất của người Mỹ bằng  những tấm hình nổi bật và chia sẻ sự khôn ngoan từ các chuyên viên ẩm thực và đầu bếp trong  sách Nhà bếp Mỹ Vùng-Xanh: 100 công thức nấu ăn để sống đến 100 tuổi. Cuốn sách hiện có  sẵn ở bất cứ nơi nào sách được bán. 

Chúng tôi bắt đầu ở New England, xem xét các món ăn truyền thống của người Mỹ bản địa  Wampanoag. Tổ tiên của họ đóng một vai trò trong lịch sử vào năm 1621 khi chạm trán với  những người định cư mới đến. Một ông, Tisquantum, dạy người định cư cách trồng bắp, một  loại lương thực địa phương. Carolyn Wynne, một trưởng lão người Mashpee Wampanoag và là  mẹ của Otter Clan, và bạn của bà là nhân chủng gia về thực phẩm Paula Marcoux, tái tạo một  bữa ăn vào đầu thế kỷ 17th cho chúng ta bằng cách dùng các loại thực phẩm điển hình của  Wampanoag. 

Khi Wynne nấu trên ngọn lửa để mở, bà dường như không bị ảnh hưởng bởi sức nóng. Với than đá, bà nướng bí nhồi hạt hazelnuts, blueberries khô và maple syrup. Trong cái nồi đặt bên cạnh,  bà nấu sôi nasaump, tức là một món súp bột bắp. Trong nồi thứ ba, bà luộc những lát bí ngô  trong sassafras tea. Mặc dù người Wampanoag săn bắn thú vật và thu lượm con trai và hàu,  nhưng 70% khẩu phần ăn của họ đến từ các nguồn thực vật.

Marcoux trông nom các nồi bằng gang trên ngọn lửa khác. Trong một món, có món msíckquatash  sủi bọt, tức là món hầm căn bản của người Wampanoag, gồm hominy, đậu và bí, mà Marcoux  trộn với đậu xanh, hành tây và rau thơm. Người Wampanoag cũng có thể thêm Jerusalem  artichokes, trái sồi, hạt dẻ và trái óc chó (các loại hạt đôi khi được nghiền thành bột để làm chất 

làm-đặc). Marcoux nói: “Nỗi ám ảnh riêng biệt của tôi về lịch sử mang lại cho tôi niềm vui khi  kết nối với những đầu bếp đã-chết-từ-lâu trong căn bếp đã mai một lâu rồi của họ thông qua các  nguồn tài liệu lưu trữ và khảo cổ. Thật là một đặc ân hào hứng khi cầu khẩn trí tuệ của họ qua  lửa.” 

THIỆT HẠI CỦA CÁCH ĂN UỐNG ‘ĐIỂN HÌNH CỦA NGƯỜI MỸ’ 

Nếu bạn đang ăn uống giống như một người Mỹ điển hình, có lẽ bạn sẽ chết sớm. Năm nay, hơn  678,000 người Mỹ sẽ chết vì các bệnh hoặc tình trạng liên quan đến những gì họ ăn. Chúng bao  gồm các tình trạng phổ biến như huyết áp cao, lượng đường trong máu cao (tiểu đường loại 2), và  cholesterol cao. Theo một nghiên cứu, chúng ta sẽ chi hơn 4 nghìn tỷ đô-la cho việc chăm sóc sức  khỏe, 20% cho các bệnh liên quan đến các chọn lựa ăn uống không lành mạnh. Người ta ước tính  rằng chúng ta mất (giảm thọ) ít nhất 13 năm nếu ăn theo cách ăn điển hình của Mỹ. 

Điều này có thể không gây sốc khi bạn xem xét rằng mỗi năm, một người Mỹ trung bình tiêu thụ tổng cộng 264 pounds thịt bò, thịt bê, thịt heo, và thịt gà; 123 pounds đường và đường-hóa-học/ sweeteners có calorie, bao gồm khoảng 39 gallons nước ngọt có ga; 16 gallons sữa; và hơn 40  pounds phó-mát, trong đó một số đứng đầu với 46 lát bánh pizza hàng năm. 70% lượng calories của chúng ta đến từ thực phẩm chế biến sẵn, chứa hàng nghìn chất phụ gia thực phẩm nhân tạo,  nhiều chất trong số đó được biết là gây ung thư. - Dan Buettner 

Ở phía bên kia của Mỹ, ở mũi phía bắc của Big Island của Hawaii, chúng ta thấy một phiên bản  khác của sự sáng tạo của người bản địa tại trang trại nơi gia đình Scott Harrison trồng các loại cây  bản địa trong ba thế hệ. Có nhiều sản phẩm được ăn ở đây trong hàng trăm năm: khoai lang, chuối,  dứa, đu đủ, xoài và sa kê/breadfruits. Trong một luống đất được chăm sóc gọn gàng, Harrison thò  tay xuống vùng nước nông và nhổ một cây khoai sọ, giơ nó lên như một chiếc cúp: Ông nói, “Bạn  có thể ăn lá như rau spinach và luộc thân như măng tây. Hầu hết chúng tôi sống sót nhờ vào củ,  thứ mà chúng tôi nghiền thành bột nhão chúng tôi ăn hàng ngày.” 

Ở phía tây, trên đảo Oahu, ngoại ô Honolulu, Ruth Chang, 95 tuổi, đang chuẩn bị bữa trưa. Bà nói  với tôi khi băm nhỏ các loại rau củ, “Tôi nấu ăn hàng ngày. Một khi bạn dừng lại, bạn sẽ mất nó.” 

Cấu trúc nhân khẩu của Ruth Chang có thể là người sống-lâu-nhất trên Trái đất. Phụ nữ Mỹ gốc  Hoa sống ở Hawaii tận hưởng tuổi thọ trung bình khoảng 90 năm, và cách ăn uống của người Mỹ gốc Hoa sống ở đó giúp kéo dài tuổi thọ như vậy. ((Want to live longer? Influence your genes.) 

Kể từ khi người Đông Nam Á châu bắt đầu đến Hawaii hơn 170 năm trước như là công nhân nông  nghiệp, mỗi nhóm dân tộc đã giới thiệu hương vị và nguyên liệu của riêng mình. Người Trung  quốc mang theo lá bắp cải, các sản phẩm từ đậu nành và trà. Người Nhật, miso và phiên bản đậu  phụ của riêng họ. Người Filipinos, trông nom ngọn của nhiều loại cây như bí và bí ngô. Sự kết  hợp giữa thực phẩm và kỹ thuật nấu ăn này đã khiến Hawaii trở thành nơi để trải qua ẩm thực kết  hợp của Á châu mà chủ yếu là dựa trên thực vật.

Người Mỹ gốc Phi châu sống ở Deep South có truyền thống lâu đời về việc ăn các loại thực phẩm  thuộc vùng xanh. Những gì bắt đầu như một cách ăn uống chủ yếu dựa trên thực vật của Tây Phi châu đã biến đổi uyển chuyển với ảnh hưởng của người Mỹ bản địa và Âu châu để tạo ra một ẩm  thực duy nhất và sống động. Các khảo sát về cách ăn uống đi ngược về thập niên 1890s chỉ ra rằng  hầu hết các loại thực phẩm mà người Mỹ gốc Phi châu ở miền nam ăn là rau và ngũ cốc. Ngoài  thịt heo muối được thêm vào để tạo hương vị, các sản phẩm từ động vật chỉ đóng một vai trò nhỏ. 

Vào một buổi sáng ẩm ướt tại Charleston, Nam Carolina, chúng tôi đang ở trong nhà của đầu  bếp kiêm sử gia BJ Dennis, quây quần bên nồi súp đậu bắp/okra soup. Đậu bắp, tỏi, hành tây,  đậu bơ, cà chua, thyme/bạch lý hương/cỏ xạ hương/húng Tây, ớt Scotch cay nồng, và sự thú vị tuyệt vời của hạt benne lên men (mè) kết hợp các hương vị của Cựu và Tân Thế giới. Miếng cắn  đầu tiên của tôi mang đến một cơn sóng thần vị ngon/umami,2 tiếp theo là hơi nóng chảy-nước mắt và đỏ mặt vì hạnh phúc thuần túy. (These are the world’s happiest places.) 

Dennis đang thực hiện sứ mệnh mang lại nền ẩm thực của tổ tiên trồng lúa của ông. Bị bắt từ những nơi như Senegal và Liberia, tổ tiên của ông được đưa đến Vùng đất thấp/Low Country của Nam Carolina và Georgia để trồng giống lúa Carolina Gold. Vì chuyên môn của họ, một số người Phi châu bị bắt làm nô lệ đã được phép làm vườn, nơi họ trồng các thực phẩm chủ yếu của  

Phi châu và các nguyên liệu địa phương. Dennis nói: “Chúng tôi lấy tâm hồn mộc mạc của người  Phi châu và kỹ thuật của người Mỹ bản địa để tạo ra sự kết hợp đặc biệt này.” 

Cách ăn uống truyền thống của miền Tây Phi châu hầu hết gồm có rau xanh, rau củ, đậu mắt  đen, đậu bắp/okra, hạt benne/mè, các loại thảo mộc và gia vị, và ngũ cốc như kê; thịt chỉ thỉnh  thoảng được ăn. Khi những người Phi châu bị bắt và chuyển đến Mỹ châu, cây và hạt giống của  thực phẩm quê hương họ đi cùng với họ. Họ tham gia trao đổi văn hóa với người Mỹ bản địa, là  những người chia sẻ một số tập quán canh tác và lương thực tương tự; cả hai đều nấu bằng bắp,  khoai lang, các loại đậu địa phương. Kết quả là một ẩm thực pha trộn, sáng tạo. 

Vào một ngày khác, tại Texas, chúng tôi cùng với sử gia kiêm đầu bếp Adán Medrano khi ông  phá bỏ huyền thoại về cách nấu ăn của người Texas-Mexico. Trong nhà bếp ở Houston, ông khuấy một món posole mặn trong một cái nồi và trong một cái nồi khác là cơm hầm cà chua, cả hai món ăn đều có hương vị của bộ ba Texas Mexican trio: tỏi, thì là và tiêu đen. 

Medrano nói với tôi: “Thức ăn Texas Mexican béo ngậy, phó-mát phần lớn là phát minh của  người Anglo. Món enchiladas truyền thống của chúng tôi không có rắc phó-mát. Chúng tôi lấp  đầy enchiladas bằng cà rốt và khoai tây. 

Sinh ra ở San Antonio, phía trung-nam Texas, Medrano, 74 tuổi, lớn lên ăn xương rồng, đậu,  bắp, ớt, khoai tây, hành tây, nấm, portulaca, rau dền, nhiều loại quả mọng và đôi khi là thú rừng.  Đây là các thực phẩm chân chính của ẩm thực Texas Mexico, hoàn toàn xa lạ 3 với các hư hỏng ẩm thực Tex-Mex như fajitas gà hoặc quesadillas thêm phó-mát phụ trội. Những loại thực phẩm  nguyên chất, có nguồn gốc thực vật này cũng là điển hình của các món ăn châu Mỹ Latin khác. 

Khi chúng tôi đi khắp Mỹ, chúng tôi tìm thấy các cách ăn uống trong quá khứ của những nền  văn hóa bản địa và người nhập cư này được diễn dịch bởi một nhóm bảo-vệ-mới gồm các đầu  bếp và các người tiên phong về thực phẩm. Khi họ tái tạo các món ăn truyền thống, họ không  chỉ mở ra một kho tàng của những tài năng ẩm thực phần lớn đã bị mai một mà còn đưa ra những  cách biểu hiện mới về cách ăn uống tiêu chuẩn của người Mỹ - điều này có thể thực sự giúp  chúng ta có thêm 10 năm đó. 

Dan Buettner là một người khám phá của National Geographic, ký giả từng đoạt giải thưởng và  là tác giả có sách bán chạy nhất, trong đó cuốn sách mới nhất cho National Geographic là The  Blue Zones American Kitchen. 

Câu chuyện này xuất hiện trong số tháng January 2023 issue của tạp chí National Geographic.

---

Bản gốc tiếng Anh:

Cách ăn kiểu Mỹ này có thể cộng thêm 10 năm cho đời sống của bạn 

Các câu chuyện trong Thánh Kinh về sự ra đời của Chúa Jesus tiết lộ các manh mối hấp dẫn về thời đại của ngài

Biến thể Omicron XBB

Sau hơn hai năm chống chọi với Covid-19, ai cũng mỏi mệt trong vài chuyện sau đây:

· Đeo khẩu trang

· Giữ khoảng cách gần gũi

· Siêng năng rửa tay bằng xà-phòng

· Tránh tụ họp từ 5 người trở lên

Tất cả chỉ vì con siêu vi khuẩn coronavirus có đặc điểm lây qua không khí/airborne - cứ đi lang thang lạng quạng hay tụ họp trong phòng kín là có rất nhiều % bị dính.

Ngay lúc này đây, dịch bệnh Covid-19 chưa hết, lại thêm mối đe dọa bệnh cúm Spanish chắc chắn sẽ bùng lên trong mùa Thu này; cả hai bệnh đều tàn khốc nếu bị dính - cho dù may mắn còn sống nhưng sẽ “rất khó nuôi!”

Biện pháp an toàn nhất là tuân thủ 4 điểm nêu trên, coi như mới bắt đầu bị đại dịch Covid-19 cách nay hơn hai năm!

Tôi dịch bản tin mới nhất về biến thể XBB nổi ra tại Ấn-độ và đang được Singapore báo động và đang lây ra ít nhất 17 quốc gia. Và thêm bài báo của Fortune.com (không kịp dịch):

https://www.channelnewsasia.com/singapore/covid-19-xbb-wave-peak-mid-november-3009141

‘Short and sharp’: COVID-19 wave of XBB infections in Singapore likely to peak in mid-November

The Ministry of Health (MOH) on Saturday (Oct 15) said it cannot rule out reinstating some COVID-19 rules if necessary. It also said that the current wave of COVID-19 cases driven by the Omicron XBB variant will likely peak in mid-November.

‘Ngắn và sắc nét’: Làn sóng COVID-19 của những trường hợp nhiễm XBB tại Singapore hầu chắc lên đến điểm cao nhất vào giữa tháng November

Bộ Y tế (MOH) hôm Saturday (Oct 15) nói rằng nếu cần thiết, họ không thể loại trừ việc áp dụng trở lại một số quy định COVID-19. MOH cũng nói rằng làn sóng hiện tại của các trường hợp nhiễm COVID-19 được thúc đẩy bởi biến thể Omicron XBB hầu chắc sẽ lên đến điểm cao nhất vào giữa tháng November.

Chew Hui Min

@ChewHuiMinCNA

15 Oct 2022 11:20AM(Updated: 15 Oct 2022 10:49PM)

SINGAPORE: Bộ trưởng Y tế Ong Ye Kung nói vào ngày Saturday (Oct 15) rằng làn sóng hiện tại của các trường hợp nhiễm COVID-19, được thúc đẩy bởi biến chủng XBB, có thể sẽ lên đến điểm cao nhất vào giữa tháng November.

Ông Ong nói: “Hầu chắc đây là một đợt sóng ngắn và sắc nét,” và rằng “hầu chắc Singapore sẽ nhìn thấy trung bình khoảng 15,000 trường hợp nhiễm mỗi ngày. Vào khoảng giữa tháng November, chúng ta sẽ thấy làn sóng này giảm xuống.”

Ông nói thêm rằng vào những ngày nhất định khi có nhiều trường hợp được báo cáo hơn, chẳng hạn như vào những ngày Tuesdays, con số có thể lên đến 20,000 hoặc 25,000.

Bộ Y tế (MOH) nói rằng dùng làn sóng BA.5 làm dấu hiệu chỉ dẫn, các trường hợp nhiễm phải vào bệnh viện đã đạt cao điểm 800 vào tháng July, và các bệnh viện tại Singapore, tuy căng thẳng nhưng đã có thể đối phó.

Tỷ lệ các trường hợp nhiễm chủng XBB, tức là một biến thể phụ của Omicron, đã gia tăng tại Singapore trong tháng vừa qua. Mặc dù có khả năng truyền nhiễm rất cao nhưng cho đến nay, nó vẫn chưa gây ra bệnh nặng hơn so với các biến thể trước đó.

Vào ngày Oct 14, có 9,087 trường hợp nhiễm-COVID-19-mới được báo cáo tại Singapore và chín trường hợp nằm ICU. Tổng cộng có 562 bệnh nhân phải vào bệnh viện, với 44 người cần thở oxygen. Tỷ lệ lây nhiễm theo tuần là 1.64.

Tại Singapore, XBB hiện là biến chứng phụ chiếm thế mạnh, chiếm 54% trường hợp mắc bệnh địa phương từ ngày 3 đến ngày 9 tháng October. Bộ Y tế MOH nói nó được khám phá lần đầu tiên vào tháng August tại Ấn-độ và kể từ đó đã được khám phá thêm tại hơn 17 quốc gia, bao gồm Úc, Bangladesh, Denmark, Nhật và Mỹ.

Ông Ong nói, làn sóng hiện tại phần lớn được thúc đẩy bởi chủng XBB, và sự tái-nhiễm bệnh cũng góp phần vào làn sóng này. Ông nêu ra rằng trong vòng ba tuần, XBB đang “qua mặt” các biến thể phụ Omicron khác.

Ông nói, “Bởi vì 75% dân số của chúng tôi đã bị nhiễm bệnh, vì vậy bất cứ làn sóng mới nào cũng là sự tái-nhiễm bệnh, do nhiễm trùng đóng góp vào. Đó là những gì chúng ta đang nhìn thấy bây giờ.”

Tỷ lệ tái-nhiễm-bệnh trong tổng số trường hợp nhiễm COVID-19 tại Singapore đã gia tăng trong tháng qua, với tỷ lệ tái-nhiễm-bệnh hiện chiếm khoảng 17% tổng số trường hợp nhiễm mới.

Ông Ong giải thích rằng mặc dù người ta có thể bị tái nhiễm ngay sau một lượt COVID-19, nhưng điều đó rất hiếm. Rủi ro bị nhiễm lại COVID-19 trong một đến ba tháng sau một lần bị nhiễm thì thấp hơn nhiều so với trường hợp chưa bao giờ bị mắc bệnh. Nhưng tính chất kháng thể này sẽ bị phôi pha theo thời gian.

---

Đọc thêm phần tiếng Anh:

Short and sharp’: COVID-19 wave of XBB infections in Singapore likely to peak in mid-November

The Ministry of Health (MOH) on Saturday (Oct 15) said it cannot rule out reinstating some COVID-19 rules if necessary. It also said that the current wave of COVID-19 cases driven by the Omicron XBB variant will likely peak in mid-November.

Chew Hui Min

@ChewHuiMinCNA

15 Oct 2022 11:20AM(Updated: 15 Oct 2022 10:49PM)

SINGAPORE: The current wave of COVID-19 cases, driven by the XBB strain, will likely peak by around mid-November, Health Minister Ong Ye Kung said on Saturday (Oct 15).

“This is likely to be a short and sharp wave,” said Mr Ong, saying that Singapore is likely to see about 15,000 daily cases on average. "By around mid-November, we should see the wave subsiding."

He added that on certain days when more cases tend to be reported, such as on Tuesdays, the caseload could reach 20,000 or 25,000.

The Ministry of Health (MOH) said that using the BA.5 wave as an indication, hospitalised cases peaked at 800 in July, and hospitals in Singapore, while stretched, were able to cope.

The proportion of cases with the XBB strain, an Omicron subvariant, has been on the rise in Singapore over the past month. While highly transmissible, it has not caused more severe disease than previous variants thus far.

On Oct 14, there were 9,087 new COVID-19 cases reported in Singapore and nine were in ICU. A total of 562 patients were hospitalised, with 44 requiring oxygen. The week-on-week infection ratio is 1.64.

In Singapore, XBB is now the predominant subvariant, accounting for 54 per cent of local cases from Oct 3 to 9. It was first detected in August in India and has since been detected in more than 17 countries, including Australia, Bangladesh, Denmark, Japan and the US, said MOH.

The current wave is largely driven by the XBB strain, and reinfections are also contributing to the wave, Mr Ong said. He pointed out that within three weeks, XBB is "outcompeting" the other Omicron subvariants.

"Because 75 per cent of our population has already been infected, so any new wave has to be a reinfection, contributed by infection. That's what we are seeing now," he said.

The proportion of reinfections among total COVID-19 cases in Singapore has been increasing over the past month, with reinfections currently making up about 17 per cent of total new cases.

Mr Ong explained that while people may get reinfected soon after one bout of COVID-19, that is rare. The chance of getting COVID-19 again for one to three months after one infection is much lower than if one has never got the disease. But this resistance wanes over time.

https://www.yahoo.com/video/xbb-covid-strain-driving-cases-085106885.html

What is XBB? A new COVID strain is driving cases in two countries and worrying scientists

Nicholas Gordon

Tue, October 11, 2022 at 1:51 AM·3 min read

New variants of the rapidly mutating coronavirus are still popping up around the world, and a new iteration of COVID on the rise in Asia may be the most immune-evasive yet.

The XBB strain is causing a small surge in cases in countries like Bangladesh and Singapore. The latter has recorded a daily average of about 5,500 cases over the past week, compared to a daily average of 2,000 cases a month ago.

Officials in Singapore, which is scaling back its last remaining COVID restrictions to reopen to the rest of the world, are not yet concerned about the increase in cases. On Monday, Health Minister Ong Ye Kung noted that only 15% of the country's recent COVID cases were reinfections. "If you start to see 50% getting it a second time, you're going to have a wave,” he said. The health ministry did start doling out Moderna's Omicron booster on Tuesday, three days ahead of schedule, citing rising infections caused by the new "XBB Omicron subvariant."

Hospitalizations in Singapore have increased alongside the rise in cases, yet deaths remain low, with fewer than a dozen recorded in the country over the past week. Over 90% of Singapore's population has received two doses of a COVID vaccine, and 79% have received at least one booster.

Bangladesh is also reporting a small uptick in cases, though reported numbers are smaller than Singapore's. The South Asian country reported a daily average of about 500 cases during the week of Oct. 3, compared to an average of 300 cases a month earlier. Bangladesh has a vaccination rate of 75.5%.

On Monday, Hong Kong’s health authorities said they found the city’s first case of XBB.1, a subvariant of the XBB strain, in an imported case from the U.S. Officials said the positive case showed no symptoms.

Immune evasive

Experts are paying close attention to the XBB strain, which combines two different Omicron strains. Eric Topol, founder of the the Scripps Research Translational Institute, tweeted that XBB is one “of the most important variants [to] watch right now.”

The new strain is “probably the most immune-evasive yet” due to its combination of mutations from other strains, Raj Rajnarayanan, a professor at the New York Institute of Technology’s Jonesboro, Ark., campus, told Fortune in September. A preprint study from Oct. 4, authored by researchers at Peking University and Changping Laboratory, found that XBB had the greatest ability to evade antibody protections among newly emerging variants.

Experts are also concerned that monoclonal antibody treatments might be less effective against newer variants like XBB and BA.2.75.2. “We’ve not seen this type of immune evasion before,” Michael Osterholm, director of the University of Minnesota’s Center for Infectious Disease Research and Policy (CIDRAP), told Fortune earlier this month.

New variants

BA.5 is still the most dominant strain of COVID in the U.S., making up 79.2% of COVID cases recorded between Oct. 2 and Oct. 11, according to the Centers for Disease Control and Prevention’s Nowcast.

But other variants are starting to catch up. Over the past week, 13.6% of cases were from the BA.4.6 subvariant, an increase from 6.4% of cases two months ago. The BF.7 strain is also spreading quickly, making up 4.6% of cases today compared to just 0.3% two months ago.

In order to keep ahead of the rapidly mutating coronavirus, the U.S. approved bivalent boosters targeting the BA.4 and BA.5 subvariants on Aug. 31. Yet only 7.6 million Americans have received the Omicron booster since it became widely available on Labor Day. A survey from the Kaiser Family Foundation found that two-thirds of Americans are either putting off getting the new booster or saying they won’t get it at all.

This story was originally featured on Fortune.com