Nhiều chuyên gia Mỹ, và các nhà bình luận hy vọng gía dầu xuống thấp là một phương cách để lật đổ những chế độ khó ưa, họ kiếm tiền dễ dàng nhờ dầu hỏa. Bây giờ chuyện đó đang xảy ra, nhưng nó xảy ra với một tốc độ rất nhanh. Điều đó có thể gây ra những xáo trộn, và bất ổn to lớn trong một thế giới vốn dĩ đã có nhiều điều phải lo âu.
Trong lúc chúng ta bận theo dõi cuộc chiến tranh chống tổ chức Quốc Gia Hồi Giáo – Islamic State- và thảo luận với Iran, một vấn đề lớn lao, trọng đại hơn đang xảy ra trên thế giới. Chúng ta chứng kiến sự xuống giá dầu hỏa có tính chất lịch sử, hạ gỉảm hơn 50% trong vòng chưa đầy một năm. Hiện tưởng sụt giá tương tự đã từng xảy ra hồi thập niên 1980’s và làm cho Liên Bang Xô Viết sụp đổ. Tình hình hiện nay thì sao? Nó sẽ đem lại những hậu quả gì cho thế giới?
Ông Nick Butler, người đứng đầu về chiến lược ở công ty BP trước đây, nói với tôi như sau: “Chúng ta đang rơi vào tình trạng giá dầu sụt giảm kéo dài lâu, và sụt giảm nhiều hơn thời thập niên 1980’s.”. Tại sao lại có tình trạng như vậy? Ông vạch rõ những yếu tố cụ thể đưa đến cơn bão táp về giá dầu hoả. Số cung dầu hoả tăng rất nhiều bởi vì sau nhiều thập niên giá dầu hỏa tăng cao, các nước sản xuất dầu trên khắp thế giới được khích lệ, họ đầu tư nhiều tiền vào việc tìm ra nguồn tài nguyên mới.
Ông Leonardo Maugeri, cựu trưởng ban nghiên cứu chiến lược của công ty Eni, một công ty năng lượng khổng lồ của Ý, nói rằng những khoản đầu tư đó đã được để riêng ra, và sẽ tiếp tục đổ vào ngành dầu hỏa, không ngưng lại được: “Không có cách nào để ngưng hiện tượng này.”, ông Maugeri nói như vậy. Ông tiên đoán giá dầu hỏa có thể tuột xuống còn $35 một thùng vào năm tới, so với giá $105 một thùng hồi năm ngoái.
Lý do chính khiến cho giá dầu hoả sụt gỉảm theo nhịp độ gia tốc là vì nước Ả Rập Saudi. Đây là nước “cung cấp dầu hỏa lên xuống bất thường” nhất thế giới. Họ có thể dễ dàng gia tăng, hay cắt giảm mức sản xuất dầu hỏa, và hiện nước này tiếp tục bơm dầu lên rất nhiều để bán. Theo ông Maugeri, đang dạy ở Havard, Ả Rập Saudi “biết rằng sản xuất thêm nhiều dầu thêm sẽ gây thiệt hại cho chính họ, nhưng họ vẫn làm chỉ vì giá dầu hạ sẽ có hại cho các nước khác nhiều hơn.”. Một trong những mục tiêu Ả Rập Saudi muốn nhắm hại là bắt các công ty khai thác dầu hỏa từ phiến đá diệp thạch – shale- của Hoa Kỳ phải phá sản. Nhưng cho đến nay, âm mưu này của Ả Rập Saudi không đem lại kết qủa. Mặc dù bị thua thiệt vì giá dầu hạ, nhưng các công ty của Hoa Kỳ sử dụng kỹ thuật tân tiến, và phương pháp quản lý khéo, nên họ vẫn sống mạnh gỉỏi. Rồi đây, lại còn có thêm dầu hoả của Iran bán trên thị trường quốc tế. Chuyện này đương nhiên sẽ xảy ra, tuy rằng hơi chậm. Và đó cũng là một yếu khác làm cho giá dầu hỏa hạ gỉảm thấp thêm nữa. Sau cùng, phải nói đến kỹ thuật sản xuất xe hơi, xe vận tải cải tiến, tiết kiệm xăng dầu nhiều hơn trước.
Những nước sản xuất dầu hoả chính trên thế giới đang phải đối phó với tình trạng ngân sách khủng hoảng vì giá dầu hạ thấp chưa từng thấy trong lịch sử. Chúng ta hãy điểm sơ qua những nước trở nên giầu có nhờ dầu hỏa như sau:
Venezuela: Lãnh tụ Hugo Chavez trở nên nổi tiếng như cồn. Cái gọi là “quốc gia Xã Hội Chủ Nghĩa của thế kỷ thứ 21.” với nền kinh tế quản lý kém cỏi, nhưng vẫn sống oai hùng nhờ giá dầu hỏa bán được giá cao trong một thời gian khá dài. Bây giờ, những người thay thế Hugo Chavez đang thừa kế một đất nước phá sản, nợ nần chồng chất đến nỗi không đủ tiền để trả nợ. Tiền bán dầu hỏa chiếm 98% mặt hàng xuất khẩu. Nền kinh tế Venezuela bị co cụm tới 7% trong năm nay. Hồi năm ngoái, nền kinh tế Venezuela đã bị co lại 4%. (Một trong những lý do nước Cuba tìm cách xích lại gần với Hoa Kỳ vì đàn em của Fidel Castro biết rõ rằng “ông bố nuôi Xã Hội Chủ Nghĩa ở thủ đô Caracas” sắp hết tiền, không còn bao cấp cho đàn em của Fidel Castro được nữa.).
Nước Nga: Giống như Hugo Chavez, uy tín của Vladimir Putin nổi như diều gặp gió, dân chúng tôn thờ nhà lãnh tụ này nhờ giá dầu hỏa tăng vọt lên cao. Do đó, Tổng Sản Lượng Quốc Gia (GDP) của Nga tăng, thu nhập của chính phủ tăng, chính phủ trợ cấp đủ mọi thứ cho dân chúng. Tất cả những điều tốt đẹp đó nay đều đảo ngược. Năm nay nền kinh tế của Nga được ước tính là sẽ co lại 3.4%. Thu nhập nhờ bán dầu hoả chiếm một nửa lợi tức của chính phủ. Phe nhóm quyền lực, như công ty hơi đốt khổng lồ Gazprom sẽ bị giảm lợi tức khoảng 30% trong năm nay. Giáo sư Butler, dạy ở trường King’s College London nhắc nhở chúng ta như sau: “Qúi vị phải nhớ rằng tập đoàn Gazprom là bộ máy cung cấp tài chánh cho bè lũ tay sai của Putin cai trị nước Nga.”.
Iraq: Dầu hỏa đóng góp 90% thu nhập của chính phủ ở Baghdad, mặc dù chính phủ ra sức lấy dầu lên thật nhiều để bán, nhưng họ vẫn phải đối phó với sự sút giảm trong tình hình thu nhập của chính phủ. Lý do là vì chính phủ ở thủ đô rất yếu, và cuộc chiến tranh giữa các phe nhóm tôn giáo tiếp tục xảy ra. Vì thế tổ chức Quốc Gia Hồi Giáo trở nên mạnh, và mở nhiều cuộc tấn công vào phe chính phủ. Với thu nhập nhờ dầu hỏa ngày càng giảm, chính quyền thuộc giáo phái Shiite ở Baghdad đang bị áp lực nặng nề phải chi tiền trả cho nhóm Sunnis. Kế đến sẽ còn xảy ra cuộc đụng độ giữa người thuộc sắc tộc Kurds với chính phủ trung ương về việc chia sẻ lợi tức dầu hoả.
Iran: Mặc dù Tehran sẽ nhận được một số lợi tức lớn vào giai đoạn đầu sau khi các biện pháp trừng phạt quốc tế được bãi bỏ, nhưng giống như các quốc gia sống nhờ vào dầu hỏa, chính quyền Iran là một chính phủ quản trị rất kém. Qũi Tiền Tệ Quốc Tế dự phóng nói rằng giá dầu hỏa phải lên đến mức $100 một thùng dầu thì mới có thể giúp cho Iran lấy lại được sự cân bằng về ngân sách. Nói chung, nước Iran vẫn còn phải đối phó với nhiều áp lực giống như các nuớc khác.
Nhiều chuyên gia Mỹ, và các nhà bình luận hy vọng gía dầu xuống thấp là một phương cách để lật đổ những chế độ khó ưa, họ kiếm tiền dễ dàng nhờ dầu hỏa. Bây giờ chuyện đó đang xảy ra, nhưng nó xảy ra với một tốc độ rất nhanh. Điều đó có thể gây ra những xáo trộn, và bất ổn to lớn trong một thế giới vốn dĩ đã có nhiều điều phải lo âu.
Bài phân tích của Fareed Zakaria trên Washington Post ngày 20/8/2015
Nguyễn Minh Tâm dịch
No comments:
Post a Comment