nụ cười

 

Trước năm 1975, nhật báo Tiền Tuyến có mục Tạp Ghi do nhà văn Phạn Lạc Phúc phụ trách, ký tên Ký Giả Lô Răng. Ông sinh ở Sơn Tây năm 1928, mất tại Úc năm 2016. Trong trang blog ‘‘Thụ Nhân Bắc Một Nhịp Cầu’’, trong mục Tạp Ghi xin mời gọi các bạn Thụ Nhân khắp nơi nhặt nhạnh các mẩu tin, viết lời bình giải theo bút pháp đông tây kim cổ. Để cho đề mục mới gặp nhiều may mắn, bài viết đầu tiên xin lấy tên ‘‘Nụ Cười’’.

Nguyễn Trãi có câu thơ chữ Hán : ‘‘Tiếu đàm nhân tại bích vân trung’’(笑談人在碧雲中)
nghĩa là tiếng người cười nói trong mây biếc. Mây xanh xanh, trôi lờ lững qua núi Phú Sĩ ở nước Nhật như câu chuyện dưới đây.

Báo chí cho biết Nhật Bản vừa ra lò một doanh nghiệp mới lấy tên là ‘‘Egaoiku’’ nghĩa là Giáo dục cười nụ (éducation au sourire).

Trước hết hãy nói về từ ngữ ‘‘Nụ Cười’’, tiếng Pháp là ‘‘Sourire’’. Cả hai có tiếp đầu ngữ (préfixe), đông phương là ‘‘Nụ’’, tây phương là ‘‘Sou’’. Nụ là nụ hoa, cười chúm chím.

‘‘Sou(s)’’ cũng là cười chúm chím, trước khi cười thành tiếng (rire). Nhà thơ Alfred de

Musset có cái nhìn rất đông phương khi cho rằng : ‘‘ Nụ cười hé nở khiến tuổi trẻ giống như ngàn hoa’’ (Le sourire, ce doux épanouissement qui rend la jeunesse semblable aux fleurs).

Mới năm ngoái, nước Nhật được xếp hạng thứ ba trong kinh tế toàn cầu, trước nước Đức và Ấn Độ. Kinh tế Nhật chủ yếu là dịch vụ (secteur tertiaire), chiếm 70,9 % dân số hoạt động. Công nhân làm việc theo ê kíp, lương tháng trung bình là 2700 euros, 40 giờ một tuần, một ngày 8 tiếng. Nhưng nhiều nhân viên làm 60 tiếng một tuần. Vì vậy mới mất đi nụ cười, đưađến việc lập ra Ngày Thế giới Nụ cười (Journée mondiale du sourire) vào 5/10 hàng năm.

Nước ta có câu thơ :

Trăm quan mua lấy miệng cười

Nghìn quan chẳng tiếc, tiếc nụ cười duyên.

là muốn nói nụ cười duyên dáng của các cô thôn nữ. Còn nuớc Nhật ngày nay, người ta phải trả lệ phí đế có được nụ cười.

Cụ Nguyễn Du sáng tác truyện Kiều nói lên nỗi buồn đứt ruôt của nàng Kiều nhưng vẫn không thiếu vắng một nụ cười :

Hoa cười ngọc thốt đoan trang

Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.

Vẫn là mây, là tuyết giống như câu thơ Nguyễn Trãi.

Anh Trần Trọng Thức (TN1) lập ra nhà trẻ ở Saigon lấy tên là ‘‘Nụ Cười’’. Mẹ Teresa người Macédoine, sinh năm 1910 ở Macédoine, mất ở Ấn Độ năm 1997, cả cuộc đời vất vả, lo lắng cho người nghèo ở Ấn Độ mà không thiếu vắng nụ cười. Mẹ đã làm bài ‘‘La Vie’’, có câu thơ nói về nụ cười, xin chuyển dịch, thay cho lời kết Tạp Ghi :

Cuộc đời quý lắm ai ơi

Nâng niu trìu mến nói cười mến thương.

Lê Đình Thông
Paris, 11/06/2023