 |
| Đồng nhân dân tệ của Trung Quốc và biểu tượng các đồng tiền khác trên thế giới ở bên ngoài một ngân hàng ở Bắc Kinh. AP - Mark Schiefelbei |
Bắc Kinh đang có 1001 lý do để phát triển nhân dân tệ điện tử. Đó sẽ là phương tiện để áp đặt đơn vị tiền tệ Trung Quốc với thế giới, để thoát khỏi ảnh hưởng của đô la Mỹ, là một vũ khí mới trong cuộc đọ sức với Washington, là công cụ thâu tóm toàn bộ hoạt động kinh tế quốc gia. (Nghe phần âm thanh ở cuối bài)
Trung Quốc đang trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới « mã số hóa đơn vị tiền tệ quốc gia » : đồng nhân dân tệ điện tử hiện được biết dưới tên gọi DCEP (Digital Currency Electronic Paiement). Trong giai đoạn thử nghiệm, đồng tiền Trung Quốc digital đó từng bước được sử dụng kể từ năm 2021 trước khi chính thức đi vào hoạt động, có thể là nhân dịp Trung Quốc tổ chức Thế Vận Hội mùa đông 2022.
Từ tháng 10/2020 đồng nhân dân tệ kỹ thuật số đã xuất hiện ở một vài thành phố như Thâm Quyến, Tô Châu và tại một số nơi ở thủ đô Bắc Kinh. Người sử dụng có một ví tiền điện tử được gài trong điện thoại thông minh. Với một số tiền nhất định trong đó để thanh toán các khoản mua sắm tại một số cửa hàng được chọn làm thí điểm. Thật ra tại Trung Quốc những ai quen dùng ứng dụng AliPay của Alibaba hay WeChatPay của Tencent thì việc dùng nhân dân tệ điện tử để mua bán không có gì khác lạ.
Tuy nhiên, có một khác biệt lớn giữa nhân dân tệ kỹ thuật số với đồng tiền ảo Bitcoin chẳng hạn đã được nhiều người biết đến : tiền điện tử Trung Quốc do chính Ngân Hàng Trung Ương nước này phát hành và quản lý
Một sự chuẩn bị dài hơi
Tờ báo điện tử Pháp chuyên về tài chính Boursorama trích dẫn nghiên cứu của cơ quan quản lý đầu tư La Salle Investment Management, theo đó Trung Quốc đã « chuẩn bị từ lâu nay để cho ra đời đồng tiền kỹ thuật số, những nỗ lực đó đã được tăng tốc trong năm 2020 với mục đích Trung Quốc phải là quốc gia đầu tiên sử dụng một đồng tiền ảo do Ngân Hàng Trung Ương phát hành và quản lý (…) Đơn vị tiền ảo này vừa có giá trị chính thức vừa có thể thay thế tiền giấy và tiền xu đang lưu hành ».
Từ năm 2014 Trung Quốc đã nhắm tới phương tiện thanh toán thời đại kỹ thuật số này và ba năm sau đó Viện Nghiên Cứu Tiền Kỹ Thuật Số và Phương Tiện Thanh Toán Điện Tử đã chào đời. Cơ quan này chịu trách nhiệm về các khâu thử nghiệm đồng nhân dân tệ digital. Ngoài ra, Viện còn phải tiếp tục tìm hiểu và quan sát phản ứng của người tiêu dùng trước một đơn vị tiền tệ mới.
Tăng cường kiểm duyệt với « bên trong »
Theo các nhà quan sát, Bắc Kinh theo đuổi nhiều mục tiêu cùng một lúc khi cho ra đời đồng nhân dân tệ kỹ thuật số. Mục đích thứ nhất là phá vỡ thế độc quyền của hai tập đoàn công nghệ cao Trung Quốc Alibaba và Tencent trên thị trường các dịch vụ thanh toán tài chính. Một phóng sự trên đài truyền hình Nhà nước Trung Quốc cho thấy tại siêu thị Walmart ở Tô Châu 94 % các khách hàng trả tiền bằng ứng dụng AliPay hay WeChatPay. Theo như tiết lộ của báo Le Monde thì một trong những lý do khiến ông vua của ngành mua bán trên mạng Jack Ma /Mã Vân bị thất sủng là do đã từ chối cung cấp dữ liệu cá nhân của các thân chủ cho Ngân Hàng Trung Ương.
Điều này củng cố cho mục tiêu thứ hai của Bắc Kinh khi cho ra đời đồng nhân dân tệ digital : đó là theo dõi, kiểm soát các luồng chi tiêu một cách trực tiếp. Như vậy Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc sẽ trở thành « nhà kho cất chứa dữ liệu về các khoản giao dịch tài chính lớn nhất trên thế giới ». Điều đó cho phép chính quyền Trung Quốc và các cơ quan chức năng « kiểm soát tất cả các khoản chi tiêu của mỗi cá nhân, mỗi hộ gia đình, mỗi doanh nghiệp ».
Mục tiêu thứ ba của Bắc Kinh là một khi có được công cụ tiền tệ kỹ thuật số này, thì từng bước áp đặt luật chơi với phần còn lại của thế giới. Trên đài RFI Pháp ngữ, phó giám đốc Viện Quan Hệ và Chiến Lược Quốc Tế của Pháp/ IRIS, bà Sylvie Matelly phân tích :
« Đây chính là phương tiện để Trung Quốc vượt qua khó khăn trong việc đưa nhân dân tệ trở thành một đơn vị tiền tệ quốc tế. Hiện tại, cho dù đã có nhiều nỗ lực và bất chấp sức mạnh kinh tế, đơn vị tiền tệ của Trung Quốc mới chỉ chiếm có từ 4 đến 5 % khoản dự trữ ngoại tệ trên thế giới. Tỷ lệ này thấp hơn rất nhiều so với euro : đồng tiền chung châu Âu chiếm 20 % dự trữ ngoại tệ toàn cầu.
Vị trí rất khiêm tốn đó của nhân dân tệ thực sự là một thất bại đối với Trung Quốc nhất là, như đã biết, Trung Quốc là cường quốc xuất khẩu số 1. Bắc Kinh muốn bằng mọi giá thoát khỏi nguyên tắc ngoài lãnh thổ do Hoa Kỳ áp đặt với các quốc gia khác trên thế giới. Trung Quốc muốn giảm mức độ lệ thuộc vào đô la Mỹ. Đó là điểm khởi đầu thúc đẩy Trung Quốc phát triển tiền ảo. Không những vậy mà Trung Quốc còn muốn đi tiên phong trong lĩnh vực này và coi đây là phương tiện, là công cụ để nhân dân tệ chiếm vị trí quan trọng trên bàn cờ tài chính quốc tế.
Thực ra cũng hơi ngạc nhiên là với sức mạnh xuất khẩu như vậy và trọng lượng kinh tế đã có ngày nay, mà Bắc Kinh vẫn chưa thành công trong việc áp đặt nhân dân tệ như một phương tiện thanh toán với phần còn lại của thế giới, kể cả trong các dịch vụ mua bán hàng của Trung Quốc. Tiền ảo là cơ hội để Trung Quốc thoát khỏi bế tắc này ».
