Nữ khoa học gia gốc Việt, tên được đặt cho một hành tinh

Khi nhắc đến những cái tên gốc Việt rạng danh trên thế giới, Jane Luu (Lưu Lệ Hằng) là cái tên không thể bỏ qua. Là người phụ nữ đầu tiên trên thế giới nhận được Giải thưởng Cavry trong lĩnh vực vật lý thiên văn (được coi là giải Nobel vật lý thiên văn), Giáo sư Hằng đã góp phần phát hiện ra 31 tiểu hành tinh. Sau khi khám phá ra Vành đai Kuiper, tên của bà được cả thế giới biết đến – khu vực chứa hàng trăm triệu vật thể hình bánh vòng, điều này đã thay đổi cách các nhà thiên văn học nhận định lịch sử của hệ mặt trời.Giáo sư Lưu Lệ Hằng quê gốc ở Hải Phòng nhưng sinh năm 1963 tại Sài Gòn, cùng cha mẹ sang Mỹ định cư năm 1975. Năm 1984, bà theo học tại Đại học Stanford và nhiều trường vật lý danh tiếng khác; nhận bằng thạc sĩ ở Viện Berkeley tại Đại học California, và bằng tiến sĩ vật lý thiên văn của Viện Công nghệ Massachusetts năm 1990. Trong chuyến thăm Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực, Lưu Lệ Hằng đã chứng kiến ​​những hình ảnh mà tàu vũ trụ Voyager truyền về từ Sao Hỏa và Sao Thổ. Lệ Hằng quyết định dấn thân vào lĩnh vực thiên văn học từ đó.

Dám chống lại dư luận và cái kết đáng kinh ngạc.

Năm 1987, giáo sư Lưu Lệ Hằng cùng người thầy đồng thời là đồng nghiệp, giáo sư David Jewitt đã can đảm đi ngược dòng dư luận và điều tra Vành đai Kuiper – điều này được coi là điên rồ.

Nguyên nhân là do nhiều năm trước, phỏng đoán của nhà thiên văn Gerald Kuiper về sự tồn tại của vành đai Kuiper bị nhiều nhà khoa học cho là vô căn cứ và hoang đường. Nhiều nhà thiên văn thời đó khẳng định rằng rìa ngoài của hệ mặt trời là … sạch sẽ, không có gì cả.

Nhưng quyết tâm của mình, từ năm 1987 đến năm 1992, giáo sư Lưu và thầy của mình đã đi nhiều nơi, đến những nơi có thiết bị nghiên cứu tối tân nhất, làm việc ngày đêm, trăn trở để tìm ra sự thật trong một số lượng lớn tài liệu.

Một ngày mùa thu năm 1992, khi đang phân tích những hình ảnh do kính thiên văn chụp được, Giáo sư Lưu tìm thấy một thiên thể trong Vành đai Kuiper khiến bà gục ngã vì vui mừng. Phát hiện của giáo sư Jewit và Lưu Lệ Hằng đã chấm dứt những nghi ngờ về sự tồn tại của Vành đai Kuiper và mở ra một hướng mới cho việc giải thích và chứng minh sự hình thành của hệ Mặt trời.

Giáo sư Lưu cho biết kể từ đó, Vành đai Kuiper đã bộc lộ nhiều điều bất ngờ và làm thay đổi rất nhiều quan điểm của chúng ta về hệ Mặt trời. Cho đến nay, hơn 1.500 vật thể thuộc vành đai Kuiper đã được xác định.

Ngoài giải thưởng Kavli danh giá, cũng trong năm 2012, Quỹ Shaw ở Hồng Kông đã vinh danh người đoạt giải thưởng Shaw Thiên văn học 2012 là Giáo sư Lưu Lệ Hằng do góp công lớn trong việc xác định “các vật thể ngoài Hải Vương tinh”.

Để ghi nhận công lao của bà trong việc khám phá hơn 30 tiểu hành tinh, Hiệp hội Thiên văn Hoa Kỳ đã đặt tên cô cho tiểu hành tinh 5430 Luu. Từ năm 1994, bà là giảng viên Khoa Thiên văn của Đại học Harvard. Sau đó bà đến Hà Lan để giảng dạy tại Đại học Leiden. Mặc dù nổi tiếng trong lĩnh vực thiên văn học, nhưng giáo sư Lưu Lệ Hằng luôn sẵn sàng cho những thử thách mới. Cô hiện là chuyên gia kỹ thuật tại Phòng thí nghiệm MIT Lincoln.

Không ai có thể dễ dàng lên đến đỉnh vinh quang, và Lệ Hằng cũng không ngoại lệ. Theo giáo sư, trở ngại lớn nhất mà cô gặp phải trong sự nghiệp khoa học của mình là sự nghi ngờ và phân biệt đối xử đối với những phụ nữ làm khoa học. “Tôi chỉ có thể làm hết sức mình và bỏ qua sự kỳ thị hay khinh thường của một số người. Nếu bạn nghĩ về sự kỳ thị của người khác, bạn sẽ không thành công”, nữ giáo sư bộc bạch.

Trong chuyến thăm Việt Nam năm 2015, giáo sư đã chia sẻ với các nhà khoa học tương lai: “Khoa học thường tiến theo con đường không ai đoán trước được! Đôi khi nó được hướng dẫn bởi một lý thuyết nào đó, nhưng đôi khi lý thuyết đó có thể sai, chẳng hạn như trường hợp về Sao Diêm Vương. Hay hoàn toàn không có một lý thuyết nào hướng dẫn về nó, giống như vành đai Kuiper.

Vì vậy, điều quan trọng nhất cần nhớ ở đây là: nếu chúng ta tò mò về điều gì đó nhưng chưa tìm được câu trả lời thỏa đáng, chúng ta hãy tự mình tiến hành một số quan sát hoặc thí nghiệm mà không cần ai phải đốc thúc, nhắc nhở. Hỡi các bạn, hãy kiên nhẫn vì câu trả lời thường rất khó tìm, nếu không, người khác sẽ tìm thấy nó trước mình. Cuối cùng, bạn phải giữ cho đôi mắt và trái tim của bạn rộng mở, bởi vì bạn không bao giờ biết những gì bạn sẽ thấy ngày mai. “