Ai có dịp đến Âu Châu, thả thuyền du ngoạn theo dòng sông Rhein 1), từ đầu nguồn (rặng núi Alpen, Thụy sĩ), đến cây số thứ 555 (Sankt Goarshausen, Đức quốc), thuyền sẽ bơi sát dưới hòn núi Lorelei 2), phong cảnh sông nước tuyệt trần này sẽ đưa ta về một thế giới xa lạ, như trong chuyện Lưu Nguyễn nhập thiên thai.
Lorelei là một tảng núi đá mọc dựng đứng bên sông ngay chỗ sông trở mình vào khúc quanh, chận ngang giòng nước chảy. Nước bị chận chia thành hai hàng với hai vận tốc khác nhau, khi qua khỏi khúc quanh gặp lại gây thành nước xoáy, rất nguy hiểm cho thuyền du lịch. Nhưng so ra đó chỉ là cái nguy hiểm nhỏ của khúc sông huyền bí này 3).
Theo truyền thuyết, trên tảng đá Lorelei ẩn hiện một nàng ngư nữ đẹp tuyệt trần, ngồi khoan thai trên góc núi chải tóc vàng óng ánh cất tiếng hát mê ly truy hồn người thủy khách. Thủy thủ đi ngang Lorelei vừa say đắm tiếng nhạc du dương, vừa mê say sắc đẹp người ngư nữ, quên cả lái thuyền bị nước xoáy cuốn chìm xuống sông hoặc thuyền đâm vào núi đá mà vẫn không hay. Đó mới là cái nguy hiểm thực sự – chết trong khúc mắc, chết trong đắm say – của Lorelei!
Câu chuyện người ngư nữ đã đi vào văn chương Đức năm 1824 với bài thơ có tựa đề là Die Lore-Ley (nàng Lore-Ley) của Heinrich Heine. Bài thơ rất lãng mạng này từ đó đã được trên 40 nhạc sĩ phổ thành nhạc. Trong đó có những nhạc sĩ nổi tiếng như Friedrich Sielcher, Franz Listzt hoặc là Clara Schumann, v. v...
Có lẽ Mark Twain cũng đã đến và để lại con tim ở Lorelei trong thời gian sống ở Đức khoảng năm 1878 tại Heidelberg. Trong tập “A tramp abroad”, xuất bản năm 1880, sau khi (và mặc dù) viết bài The Awful German Language 4) ông đã dịch bài thơ Lore-Ley ra tiếng Anh (xin xem phần dưới).
Die Lore-Ley
(nguyên văn tiếng Đức)
Ich weiß nicht was soll es bedeuten,
Dass ich so traurig bin;
Ein Märchen aus alten Zeiten,
Das kommt mir nicht aus dem Sinn.
Die Luft ist kühl und es dunkelt,
Und ruhig fließt der Rhein;
Der Gipfel des Berges funkelt
Im Abendsonnenschein.
Die schönste Jungfrau sitzet
Dort oben wunderbar;
Ihr goldnes Geschmeide blitzet,
Sie kämmt ihr goldenes Haar.
Sie kämmt es mit goldenem Kamme
Und singt ein Lied dabei;
Das hat eine wundersame,
Gewaltige Melodei.
Den Schiffer im kleinen Schiffe
Ergreift es mit wildem Weh;
Er schaut nicht die Felsenriffe,
Er schaut nur hinauf in die Höh.
Ich glaube, die Wellen verschlingen
Am Ende Schiffer und Kahn;
Und das hat mit ihrem Singen
Die Lore-Ley getan.
(Heinrich Heine – 1824)
oOo
Nàng Lore-Ley
(dịch nghĩa)
Không biết nghĩa là sao
lòng tôi buồn nặng nhọc
chuyện thần tiên tôi đọc
quanh quẩn mãi trong tôi.
Mờ hơi sương gió lạnh
sông Ranh nước nhẹ trôi
núi đồi cao lấp lánh
mặt trời buổi hoàng hôn.
Cô trinh nữ tuyệt trần
ngồi trên tảng đá cao
nữ trang vàng óng ánh
chải tóc vàng kim tơ.
Chải tóc với lược vàng,
nàng hát lời lẳng lơ
điệu hát thần tiên lạ
mãnh liệt tỏ tình yêu.
Người thủy thủ trên thuyền
nghe nhạc lòng đớn đau
quên không nhìn rặng núi
ngửa mặt nhìn lên cao.
Một cơn sóng dữ dội
cuộn người lẫn thuyền khoang
âu cũng vì tiếng hát
nàng thiếu nữ Lo Lai.
(Nguyễn Quốc Hưng diễn dịch)
oOo
Mỹ nhân ngư Lore-Ley
(dịch thơ)
Ôi không biết vì sao
lòng tôi buồn vời vợi
một câu chuyện thần thoại
quấn chặt lấy hồn tôi
Giòng sông Ranh gió thổi
nước chảy chiều hoàng hôn
nắng thả nhẹ tâm hồn
trên da người ngư nữ
Bên góc núi tình tự
buông tiếng hát mê hồn
mê hoặc cả trí khôn
tóc lơi vàng óng ánh
Tấm thân gầy mảnh khảnh
cử chỉ thật khoan thai
chải nhẹ mái tóc dài
mê lòng người thủy thủ
Ngắm bao nhiêu cho đủ?
ôi sắc đẹp thiên thai
lòng thủy thủ miệt mài
quên hiểm nguy núi đá
Thuyền đụng vào tan rã
lòng thủy thủ mê man
trước cái chết phũ phàng
không buông nhìn ngư nữ.
(Nguyễn Quốc Hưng diễn ý thơ)
oOo
The Loreley
(bài dịch tiếng Anh của Mark Twain)
I cannot divine what it meaneth
This haunting nameless pain:
A tale of the bygone ages
Weeps brooding through my brain.
The faint air cools in the gloaming,
And peaceful flows the Rhine,
The thirsty summits are drinking
The sunset´s flooding wine.
The loviest maiden is sitting
High-thrones in yon blue air,
Her golden jewels are shining
She combs her golden hair;
She combs with a comb that is golden,
And sings a weerd refrain;
That sleeps in a deadly enchantment
The listener´s ravished brain.
The doomed in his drifting shallop
Is tranced with the sad sweet tone,
He sees not the yawning breakers.
He sees but the maid alone.
The pittiless billows engulf him!
So perish sailor and bark,
And this, with her baleful singing,
Is the Loreley´s grusome work.
(Translated by Mark Twain – 1880)
Nguyễn Quốc Hưng
Tháng 11 năm 2012
Chú thích:
1) Rhein là tên tiếng Đức, tiếng Pháp là Rhin, tiếng Anh gọi là Rhine, tiếng Hoà Lan Rijn và tiếng Việt gọi là sông “Ranh” hay “Ren”. Sông Rhein dài khoảng 1233 Km. Bắt nguồn từ rặng Alpen, Thụy sĩ, chảy xuyên qua Áo, Đức, Hoà Lan rồi ra biển bắc (Nordsee).
2) Núi đá Lorelei còn được gọi là Loreley, Lore-Ley, Lureley hay Lurley, cao khoảng 132 m, đứng giữa giòng nước chảy tại cây số 555 của sông Rhein, cạnh Thành phố Sankt Goarshausen, tiểu bang Rheinland-Pfalz, CHLB Đức. Lorelei (Lore-Ley) cũng là tên người ngư nữ trong huyền thoại của vùng này.
3) Số lớn những chỗ nguy hiểm đã bị dùng mìn phá vỡ vào khoảng năm 1930. Tuy nhiên tai nạn thuyền đắm vẫn thỉnh thoảng còn xảy ra ở đây.
4) A very funny essay.
Tài liệu tham khảo:
1. Loreley
2. Die Sage von der Lorelei
3. An ancient legend of the Rhine
4. Mark Twain
No comments:
Post a Comment